TS. Trần Lê Hoa Tranh
CAÙC
BOÄ TIEÅU THUYEÁT QUAN TROÏNG.
1.TAM
QUOÁC CHÍ DIEÃN NGHÓA.
Tam
quoác chí vaø Thuûy höû truyeän ñeàu cuøng ra ñôøi
vaøo cuoái Nguyeân ñaàu Minh, cuøng thuoäc loaïi “tieåu thuyeát anh huøng”, ôû
ñaây seõ chæ phaân tích Tam Quoác chí, Thuûy höû ñeå sinh
vieân töï tìm hieåu.
I.Cuoäc
ñôøi taùc giaû, nguoàn goác taùc phaåm.
Taùc
giaû laø La Baûn, hieäu Quaùn Trung (1330-1400?), ngöôøi Thaùi Nguyeân, Sôn Taây,
laø ngöôøi chòu aûnh höôûng tö töôûng Nho gia raát saâu ñaäm.
Taùc
giaû döïa vaøo söû saùch, ñaëc bieät laø cuoán Tam quoác chí cuûa nhaø
vieát söû Traàn Thoï ñôøi Taán vaø Tam quoác chí chuù cuûa Buøi Tuøng
Chi thôøi Nam Baéc trieàu. Ngoøai ra taùc giaû coøn daøy coâng söu taàm truyeàn
thuyeát vaø daõ söû, trong vaên hoïc cuõng nhö trong hí khuùc, daân gian… döïa
moät phaàn vaøo baûn chuyeän keå Tam quoác chí bình thoïai ñôøi
Nguyeân, phaùt huy khaû naêng saùng taïo cuûa mình hoøan thaønh boä truyeän daøi
ñaàu tieân cuûa Trung Quoác. Tam quoác coù nhieàu baûn, aán baûn coøn sôùm
nhaát coøn giöõ ñöôïc laø vaøo nhöõng naêm Gia Tónh trieàu Minh. Ñeán nhöõng
naêm Khang Hy ñôøi Thanh, hai cha con Mao Quan vaø Mao Toân Cöông ñaõ gia coâng
chænh lyù boä saùch naøy töông ñoái coâng phu, theâm vaøo nhöõng lôøi bình
luaän cuûa mình, ngheä thuaät cuûa boä saùch ñöôïc naâng cao khaù nhieàu, goàm
120 hoài, chính laø aán baûn ñöôïc löu haønh veà sau.
II.Noäi
dung tö töôûng.
-Tam
quoác taùi hieän moät theá kyû loïan laïc ñieân ñaûo do tham voïng
tranh giaønh quyeàn löïc vaø laõnh thoå cuûa ba taäp ñoaøn chính trò Nguïy,
Thuïc, Ngoâ gaây ra. Tuy veà chi tieát coù choã taùc giaû saùng taïo, hö caáu
nhöng caùc söï kieän quan troïng thì caên baûn phuø hôïp vôùi söï thaät lòch
söû. Ñoù laø boä maët thaät cuûa xaõ hoâïi phong kieán Trung Hoa, phaân roài
hôïp, hôïp roài phaân, trieàu ñaïi naøy khôûi binh laät ñoå trieåu ñaïi kia
lieân mieân khoâng döùt gaây ra caûnh ñieâu linh khoán khoå cho nhaân daân. La
Quaùn Trung laø nhaø vaên hieän thöïc vó ñaïi vì tröôùc heát oâng ñaõ taùi
hieän laïi ñöôïc boä maët xaõ hoäi phong kieán ñuùng nhö quy luaät phaùt trieån
cuûa noù.
-Trong
quaù trình phôi baøy hieän thöïc, oâng khoâng trình baøy moät caùch khaùch quan
maø coù thieân kieán roõ reät. Tuy laø noùi veà ba taäp ñoaøn nhöng
thöïc chaát taùc giaû xoùay saâu vaøo hai taäp ñoøan Taøo Nguïy vaø Thuïc Haùn.
Taùc giaû ñöùng veà phía “chính” laø Thuïc Haùn vaø cheâ traùch “taø: laø Taøo
Nguïy, oâng caên cöù vaøo quan nieäm chính thoáng ñaïo ñöùc töø xöa ñeán nay,
Taøo Thaùo trong lòch söû voán laø moät nhaân vaät khoâng coù goác gaùc cao
quyù duø coù laøm ñöôïc nhieàu vieäc, coøn Löu Bò, laø ngöôøi coù chuùt huyeát
thoáng vôùi nhaø Haùn. Tuy nhieân trong quaù trình mieâu taû hai nhaân vaät naøy,
söï gian huøng cuûa Taøo Thaùo hay sö ïkhoan dung nhaân haäu cuûa Löu Bò laïi
chính laø nguyeän voïng vaø söï öôùc ao cuûa quaàn chuùng nhaân daân.
-Vaïch
traàn boä maët, baûn chaát xaáu xa cuûa phong kieán thoâng qua hieän
thöïc chieán tranh, ñoù laø moät xaõ hoäi aên thòt ngöôøi, caù lôùn nuoát caù
beù, maïnh ñöôïc yeáu thua, caùi goïi laø “tam cöông nguõ thöôøng”, nhaân nghóa
ñaïo ñöùc… thöïc ra chæ laø roãng tueách, Laõ Boá 2 laàn gieát boá nuoâi, Gia
Caùt Löôïng, Gia Caùt Caån laø 2 anh em nhöng laø keû thuø cuûa nhau, ñaëc
bieät laø Taøo Thaùo, khoâng töø moät thuû ñoaïn naøo ñeå cuûng coá quyeàn
löïc… nhöõng nhaân vaät theå hieän ñaïo lyù trong taùc phaåm nhö Quan Coâng,
Tröông Phi khoâng phaûi ñaïi dieän cho giai caáp thoáng trò maø ñaïi dieän cho
öôùc mô cuûa quaàn chuùng. Vöôït qua söï raøng buoâïc veà tö töôûng chính
thoáng, vöôït qua tình caûm caù nhaân, La Quaùn Trung ñaõ ñi ñeán keát luaän
treân thoâng qua böùc tranh hieän thöïc ñoà soä cuûa lòch söû, duø ñoâi luùc
oâng khoâng muoán.
III.Thaønh
töïu ngheä thuaät.
A.Ngheä
thuaät xaây döïng nhaân vaät.
Noùi
ñeán söùc haáp daãn cuûa pho truyeän naøy, ngöôøi ta khoâng baøn caõi, noùi
ngay ñeán caùc nhaân vaät maø trong soá hoï, coù khoâng ít ñaõ trôû thaønh
ñieån hình.
Boä
tieåu thuyeát coù hôn 400 nhaân vaät, trong ñoù caùc nhaân vaät chính ñeàu laø
nhöõng ñieån hình baát huû coù caù tính sinh ñoäng vaø saéc neùt. Ba nhaân vaät
thaønh coâng nhaát laø Taøo Thaùo, Tröông Phi vaø Gia Caùt Löôïng, trong ñoù
thaønh coâng nhaát laø Taøo Thaùo.
Taøo Thaùo chính
laø con ñeû cuûa thôøi loaïn Tam quoác, neáu noùi lòch söû Trung Quoác ñaïi
loaïn laø caên baûn, ñaïi trò laø taïm thôøi, thì hình töôïng nhöõng nhaân vaät
nhö Taøo Thaùo raát coù yù nghóa. Bôûi vì ôû ñaây Taøo Thaùo ñaïi dieän cho
giai caáp thoáng trò, ñöôïc taùc giaû xaây döïng vôùi nhöõng neùt caù tính roõ
raøng: coù taøi naêng, coù chí khí, coù baûn lónh, nhöng caùi taøi caùi chí ñoù
bò chi phoái bôûi ñoäng cô ñen toái, phuïc vuï cho moät muïc ñích xaáu xa, vì
theá maø keøm theo bao nhieâu laø tính xaáu nöõa: gian xaûo, quyû quyeät, nham
hieåm, döôùi ngoøi buùt tinh teá cuûa taùc giaû, Taøo Thaùo caøng thoâng minh
bao nhieâu caøng ña nghi baáy nhieâu, cô trí bao nhieâu thì nham hieåm baáy
nhieâu, ngoan cöôøng cuõng ñi ñoâi vôùi taøn baïo…ÔÛ y, caùi anh huøng vaø gian
teá keát hôïp laøm moät, gian huøng laø vì vaäy. (coù theå laáy moät soá ví
duï: gieát caû nhaø aân nhaân Laõ Baù Xa,
gieát Döông Tu maø khoâng gieát Neã Haønh vì Neã Haønh töøng chöûi maéng
Taøo tröôùc maët ba quaân, khoâng gieát Neã Haønh thì ñöôïc tieáng laø ñoä
löôïng, coøn keû bieát yù nghó cuûa ta maø khoâng gieát thì nguy…)Nhaân vaät
Taøo Thaùo trôû thaønh ñieån hình sinh ñoäng cuûa boïn phong kieán thoáng trò
vôùi trieát lyù soáng cöïc ñoan ích kyû vaø tính caùch taøn baïo nham hieåm.
Nhöng ngoøi buùt taùc giaû khoâng ñôn giaûn moâ taû Taøo moät chieàu, maëc duø
vôùi quan ñieåm “uûng Löu phaûn Taøo”, oâng cuõng phaûi thöøa nhaän taøi caàm
quaân nhanh trí thaùo vaùt cuûa y, moâ taû nhöõng chieán coâng cuûa Taøo Thaùo
moät caùch löøng laãy, vaø keát thuùc laø chieán thaéng cuûa taäp ñoaøn Nguïy
Taøo ñuùng nhö trong lòch söû. Caùi laøm cho nhaân vaät naøy duø bò gheùt vaãn
cöù thu huùt vaø haáp daãn ngöôøi ñoïc chính laø ôû choã ñoù.
Bao
ñôøi nay, Taøo Thaùo ñaõ trôû thaønh moät ñieån hình baát huû vôùi nhöõng cuïm
töø” ña nghi nhö Taøo Thaùo”, “nham hieåm nhö Taøo Thaùo”…gaén lieàn vôùi
nhöõng gì nham hieåm, môø aùm, xaáu xa… khoâng theå khaùc ñöôïc. maëc duø hình
töôïng Taøo Thaùo trong truyeän khaùc haún nhaân vaät lòch söû, nhöng vôùi tö
caùch laø moät hình töôïng vaên hoïc, nhaân vaät Taøo Thaùo ñieån hình cho boïn
thoáng trò phong kieán. Vaø ñieàu naøy maõi maõi in saâu trong loøng ñoäc giaû
caùc nöôùc.
Khoång
Minh Gia Caùt Löôïng laø nhaân vaät coù trí tueä tuyeät vôøi, loøng
trung thaønh voâ haïn nhieàu luùc laø ngu trung (bieát ñöôïc soá trôøi, bieát
vaän nhaø Haùn saép heát nhöng vaãn cuùc cung taän tuïy, duø cheát khoâng thay
ñoåi). Ñieàu ñoù ñem laïi vinh quang cho nhaø Thuïc, choùi saùng theâm chöõ
“nhaân” cuûa Löu Bò. Khoång Minh ñöôïc chieáu saùng bôûi chöõ “trí”, töôïng
tröng cho trí tueä cuûa quaàn chuùng, caâu ngaïn ngöõ “ba ngöôøi thôï da hôïp
laïi thaønh Gia Caùt Löôïng” chöùng toû ñieàu ñoù.
Trong
cuoäc ñaáu trí giöõa ba taäp ñoaøn, Khoång Minh laø ngöôøi taøi trí hôn caû,
haáu nhö chöa heà thua traän naøo, oâng bieát vaän duïng ñieåm yeáu cuûa töøng
ñoái thuû ñeå löøa töøng ngöôøi. Vôùi Taøo Thaùo laø ña nghi, cöùng nhaéc, Tö
Maõ YÙ quaù caån thaän, lo xa, Chu Du laø ngöôøi nhoû nhen… oâng ñeàu duøng
nhöõng nhöôïc ñieåm ñoù ñeå chieán thaéng laïi ñoái thuû. Coù theå thaáy hình
töôïng Khoång Minh laø söï hun ñuùc bôûi öôùc voïng cuûa quaàn chuùng veà moät
trí tueä hôn ngöôøi vaø lyù töôûng cuûa nhaø vaên veà moät möu só traùc tuyeät.
Chuùng ta deã daøng nhaän thaáy daáu aán cuûa nhöõng truyeàn thuyeát daân gian
trong nhöõng möu meïo mang tính chaát hoàn haäu cuûa trí tueä quaàn chuùng nhö
thuyeàn rôm möôïn teân, khoâng thaønh keá… vöøa mang daáu aán moät möu só baùc
hoïc. Quaù taøi gioûi neân Loã Taán nhaän xeùt Khoång Minh laø “gaàn nhö yeâu
quaùi”, ñaây cuõng laø ñieåm haïn cheá cuûa nhaân vaät naøy.
Tröông
Phi cuõng laø moät nhaân vaät ñöôïc nhieàu ngöôøi yeâu thích
vôùi tính tình thaúng thaén, loã maõng, ñaàu baùo maét troøn, caêm gheùt nhöõng
ñieàu xaáu xa, buïng daï ngay thaúng, theá giôùi noäi taâm thuaàn khieát
“thaúng nhö laøn teân baén, saùng nhö taám göông soi”. Trong truyeän, choã naøo
oâng xuaát hieän laø ôû ñoù khoâng khí soâi ñoäng haún leân. Ñaây laø nhaân
vaät ít chòu söï raøng buoäc cuûa leã giaùo, thaáy vieäc phaûi thì laøm, khoâng
phaûi day döùt, suy tröôùc tính sau, “noùng nhö Tröông Phi” laø noùng loøng
muoán xoùa saïch baát coâng ngang traùi chöù khoâng phaûi tính tính noùng naûy
baïo ngöôïc. (ví duï nhöõng ñoïan ñeán Gia Caùt Löôïng ñoøi ñoát leàu, gieát
Laõ Boá, vung xaø maâu ñaùnh Quan Coâng khi nghe Quan Coâng” haøng Haùn chöù
khoâng haøng Taøo”…)
Laø
ngöôøi voõ ngheä cao cöôøng chæ bieát noùi chuyeän baèng caây xaø maâu, nhöng
Tröông Phi khoâng kieâu ngaïo nhö Quan Coâng cuõng khoâng daãn ñeán söï boäi
baïc, hai loøng nhö Laõ Boá. Nhaân vaät naøy coù luùc ñôn giaûn, bò cheâ laø
“höõu doõng voâ möu” nhöng tuyeät ñoái ngay thaúng, boäc tröïc, laø moät ñieån
hình ñöôïc soá ñoâng quaàn chuùng yeâu thích.
Löu Bò laø
nhaân vaät ñoái laäp vôùi Taøo Thaùo. Taùc giaû ñeà cao taäp ñoaøn Thuïc Haùn
khoâng phaûi chæ vì chuùt doøng maùu huyeát thoáng cao quyù maø coøn vì taäp
ñoøan naøy coù nhöõng chuû tröông gaàn daân hôn, theå hieän nguyeän voïng cuûa
quaàn chuùng veà moät “minh quaân”. La Quaùn Trung ñaõ tieáp thu khuynh höôùng
ñoù trong hoøan caûnh ñaát nöôùc bò Moâng Coå thoáng trò, khoán khoå ñieâu
linh, bôûi vaäy, khuynh höôùng “uûng Löu phaûn Taøo” coøn bao haøm yù thöùc
daân toäc vaø yeâu nöôùc, trieàu ñình Löu Thuïc trôû thaønh hình aûnh töôïng tröng
cho giang sôn xaõ taéc. Chính vì leõ ñoù, trong Tam quoác, caùc nhaân vaät anh
huøng töôïng tröng cho lyù töôûng quaàn chuùng ñeàu thuoäïc phía Löu Thuïc.
Löu Bò laø ngöôøi ñaïi dieän cho chöõ “nhaân” cuûa taùc giaû. Oâng
muoán höôùng ngöôøi ñoïc ñeán moät keát luaän: Löu Bò thì ñöôïc “nhaân hoøa”,
Taøo Thaùo thì “thieân thôøi”, coøn Toân Quyeàn thì “ñòa lôïi”. Nhaân hoøa laø
ñieàu kieän cô baûn ñeå giaønh laáy thaéng lôïi. Xuaát phaùt töø ñoù, Löu Bò
ñöôïc xaây döïng nhö laø moäït minh quaân laáy daân laøm goác, laáy tình nghóa
laøm troïng, thu phuïc hieàn taøi… (tam coá thaûo lö, keát nghóa vöôøn ñaøo,
daân laøm thô ca tuïng ôû Taân Daõ “Taân Daõ muïc, Löu hoøang thuùc, Phöông
ñaùo thöû, Daân sung tuùc…). Löu Bò ñöôïc ñaët trong theá ñoái laäp vôùi Taøo
Thaùo, nhö moät taám göông trong suoát laøm noåi baät tö chaát xaáu xa, phaûn
traéc cuûa keû gian huøng, chính Löu Bò cuõng laáy chính saùch cuûa mình so
saùnh vôùi Taøo “Thaùo dó caáp, ngoâ dó khoan. Thaùo dó baïo, ngoâ dó nhaân.
Thaùo dó quyeät, ngoâ dó trung”. Hình aûnh Löu Bò ñaõ trôû thaønh moäït oâng
vua lyù töôûng trong daân chuùng.
Nhöng
trong xaõ hoäi phong kieán laøm gì coù chöõ “nhaân”, laøm gì coù moät oâng vua
toát. Ñoù laø choã laøm cho ngoøi buùt cuûa La Quaùn Trung trôû thaønh coâng
thöùc hoùa, laøm cho ngöôøi ñoïc caûm thaáy thieáu söï tin caäy, hình töôïng
naøy trôû neân thieáu söùc soáng.
Söï
nghieäp cuûa Löu Bò seõ khoâng thaønh neáu khoâng coù Khoång Minh trí tueä,
cuõng seõ khoâng thaønh neáu khoâng coù Quan Coâng, Tröông Phi, Trieäu Vaân…
duõng caûm. Ngöôøi ñöùng ñaàu “nguõ hoå töôùng” cuûa phía Löu Thuïc laø Quan
Vuõ. Ñaây laø moät nhaân vaät ñöôïc xaây döïng cuõng mang nhöõng chi tieát
ñieån hình khaù thuù vò. Töôïng tröng cho tinh thaàn duõng caûm, thoâng minh
tuy coù ngaïo maïn nhöng 30 naêm chieán tröôøng cuûa Quan Vuõ laø cuõng laø 30
naêm khí phaùch hieân ngang, loøng trung trinh voâ haïn. Taùc giaû ñaõ duøng
nhöõng chi tieát ñoâi khi phoùng ñaïi, khoa tröông ñeå mieâu taû nhaân vaät
naøy (cheùm ñaàu Hoa Huøng roài trôû veà khi cheùn röôïu chöa kòp nguoäi,
truùng teân ñoäc cho Hoa Ñaø chöõa beänh maø vaãn ñieàm nhieân uoáng röôïu,
ñaùnh côø, trong khi tieáng caïo xöông ken keùt laøm ai cuõng phaûi thaùn
phuïc…), nhöng quaû thaät neáu thieáu nhöõng tình tieát naøy thì taùc phaåm seõ
keùm giaù trò.
Nhöng
treân heát, tính caùch noåi baät cuûa Quan Vuõ laø nghóa khí. Ngöôøi ta thöôøng
nhaéc tam tuyeät “Taøo Thaùo tuyeät gian, Khoång Minh tuyeät trí, Quan Coâng
tuyeät nghóa”. Caùi nghóa cuûa oâng laø loøng trung nghóa vôùi nhaø Thuïc, vôùi
Löu Bò. Ñaây laø ñieåm ñöôïc ngöôøi ñôøi sau ca ngôïi (Hoà Chuû Tòch khi bò
giaëc Töôûng baét giam cuõng vieát: ngoïn caây kheùo veõ hình Döïc Ñöùc; Vaàng
hoàng saùng maõi daï Quan Coâng; Naêm troøn coá quoác taêm hôi vaéng; tin töùc
beân nhaø böõa böõa troâng”). Maët khaùc tín nghóa cuûa Quan Coâng ñoâi khi
laïi ñöôïc hieåu nhö söï tieâu chuaån cuûa vay traû caù nhaân, ví duï nhö oâng
tha cho Taøo Thaùo hoài 72, gieát Nhan Löông, Vaên Suù suùyt laøm Löu Bò maát
ñaàu… ñaây laø choã mô hoà laãn loän trong quan nieäm tín nghóa cuûa oâng (oâng
quan nieäm tín nghóa coù leõ laø ai coù ôn vôùi ta thì phaûi traû nghóa, ñaõ
tha ta moâït laàn thì ta cuõng phaûi tha hoï laïi moät laàn…)
Treân
ñaây laø moät soá nhaân vaät tieâu bieåu trong Tam Quoác. Ngoøai ra coøn nhieàu
nhaân vaät khaùc cuõng ñöôïc mieâu taû khaù sinh ñoäng nhö Chu Du, Toân Quyeàn,
Ñoång Traùc, Löõ Boá…
Nhöõng
thuû phaùp maø La Quaùn Trung mieâu taû nhaân vaät ñeå laïi nhieàu aûnh höôûng
cho ñôøi sau. Taùc giaû tröôùc tieân naém chaéc ñaëc tröng cô baûn cuûa tính
caùch, roài duøng nhieàu bieän phaùp ñeå toâ ñaäm noù, nhö qua so saùnh, qua
haønh ñoäng, qua tình tieát ly kyø, giaät gaân, qua chi tieát phoùng ñaïi, khoa
tröông… moät Taøo Thaùo gian huøng phaûi ñöôïc so saùnh vôùi Ñoång Traùc, Löu
Bò… moät Khoång Minh hôn ngöôøi phaûi coù Chu Du, Tö Maõ YÙ…taùc giaû coøn
phaûi ñaët nhaân vaät trong nhöõng hoøan caûnh ñaëc bieät thì tính caùch môùi
theå hieän troïn veïn, Khoång Minh sieâu phaøm trong traän Xích Bích, Taøo
Thaùo heøn haï ôû heûm Hoa Dung, Löu Bò nhaân nghóa thaät söï caàu hieàn khi
môøi Khoång Minh ñeán 3 laàn….
2.Keát
caáu taùc phaåm quy moâ, chaët cheõ: ñaây laø moät taùc phaåm coù keát caáu
huøng vó nhöng maïch laïc. Ngöôøi ñoïc khoâng bò roái loïan bôûi moät loâ söï
kieän lieân quan ñeán haøng loïat nhaân vaät. Tính maïch laïc naøy laø do
khuynh höôùng yeâu gheùt roõ raøng cuûa taùc giaû taïo neân. Söï vieäc, con
ngöôøi ñeàu nhaèm phuïc vuï cho moät yù ñònh naøo ñoù. Coù theå ví oâng nhö
moät danh thuû côø: con ngöôøi, söï vieäc trong tay oâng nhö nhöõng con côø
ñöôïc oâng ñieàu khieån ñöôøng ñi nöôùc böôùc raát roõ raøng, cuï theå. Daãn
daét ngöôøi ñoïc ñi töø choã toái tôùi choã saùng, ly kyø, haáp daãn…
3.Taøi
naêng trong vieäc mieâu taû chieán tranh:boä tieåu thuyeát vieát veà haøng loïat
caùc cuoäc chieán tranh lôùn nhoû, thieân bieán vaïn hoùa, khoâng truøng laép,
khoâng cöùng nhaéc, ñeàu coù ñaëc ñieåm ñoäc ñaùo rieâng, noùi leân tính phöùc
taïp vaø ña daïng cuûa chieán tranh. Moãi laàn taû moät traän ñaùnh töông ñoái
lôùn, taùc giaû phaûi giôùi thieäu tính caùch chuû töôùng, caùch boá trí binh
löïc, töông quan löïc löôïng hai beân, söï thay ñoåi vò trí vaø vaän duïng
chieán löôïc saùch löôïc… tuy chieán tranh laø caêng thaúng, quyeát lieät,
hieåm nguy nhöng ngoøi buùt cuûa taùc giaû laïi höôùng sang khía caïnh hieân
ngang cuûa söû thi haøo huøng, ví duï nhö Khoång Minh ngoài gaûy ñaøn trong
“khoâng thaønh keá”, Baøng Só Nguyeân kheâu ñeøn ñoïc saùch trong traän Xích
Bích… Traän ñaùnh ñöôïc taùc giaû gia coâng nhieàu nhaát vaø cuõng ñöôïc xem
laø hay nhaát trong Tam quoác laø traän Xích Bích (hoài 43-49), ñoù laø moät
chieán dòch vöøa thuûy chieán, vöøa hoûa coâng, vöøa ñaáu tranh ngoïai giao,
vöøa giaùn ñieäp, taâm lyù…taát caû caùc nhaân vaät quan troïng ñeàu xuaát
hieän trong traän naøy. Ñaàu tieân, Taøo Thaùo thaéng nhö cheû tre, thoáng
nhaát mieàn Baéc, dieät Vieân Thieäu, gieát Ñoång Traùc, trong khi Löu Bò vöøa
thua traän, binh löïc ít oûi, Toân Quyeàn thì thöïc löïc moûng manh… Löïc
löôïng cheânh leäch, taïo moät khoâng khí coù lôïi cho Taøo. Chính luùc ñoù,
taùc giaû noùi ñeán lieân minh Toân- Löu, roài Chu Du vaø Gia Caùt Löôïng truø
tính keá hoïach, cuoái cuøng ñaùnh lui ñöôïc quaân Taøo Thaùo qua 5 böôùc: nhen
nhoùm tinh thaàn quyeát chieán cho quaân lính, duøng keá traù haøng vaø keá
khoå nhuïc ñeå giaûm bôùt öu theá quaân ñòch, duøng meïo coät chaët thuyeàn
quaân Nguïy laïi moät choã, giaûi quyeát caên beänh thieáu gíoù Ñoâng, taùc
giaû chuaån bò chu ñaùo ñeå löûa leân laø keát thuùc. Taùc giaû phaân tích saâu
xa nguyeân nhaân thaát baïi cuûa Taøo coøn ôû choã quaù töï maõn “caàm ngang
ngoïn giaùo ngaâm thô”, chính vì vaäy nhöõng thuaän lôïi khaùch quan böôùc ñaàu
cuõng vaãn laøm cho y thaát baïi. Qua traän ñaùnh naøy, chuùng ta thaáy oâng
raát am hieåu binh phaùp, ñòa hình, thôøi tieát, con ngöôøi… khieán ngöôøi ñoïc
caûm thaáy raát thuyeát phuïc
4.Ñòa
vò vaø aûnh höôûng cuûa Tam quoác.
-Treân
cô sôû nhöõng thaønh coâng vöøa phaân tích, tieåu thuyeát Trung Quoác ñaõ tieán
theâm moät böôùc, vöùt boû loái keå chuyeän sô saøi, lôøi vaên daøi doøng, thoâ
keäch, loái vieát vaên nöûa vaên ngoân nöûa baïch thoïai töø ñaây baét ñaàu
ñöôïc söû duïng thöôøng xuyeân. Thuûy höû truyeän veà maët ngheä thuaät coøn
ñaït nhöõng thaønh töïu cao hôn Tam quoác.
-Xaây
döïng ñöôïc nhöõng ñieån hình vaên hoïc chòu ñöôïc söï thöû thaùch veà maët
thôøi gian, coù theå böôùc ra khoûi trang saùch ñi vaøo cuoäc ñôøi thöïc vôùi
nhöõng tính caùch khaù ñieån hình: Taøo Thaùo ña nghi quyû quyeät, Khoång Minh
ña möu tuùc trí, Tröông Phi tính noùng naûy boäc tröïc…
-Ñeå
laïi nhieàu ñieån coá ñöôïc söû duïng nhieàu trong caùc loïai hình ngheä thuaät
khaùc: saân khaáu, kòch, tuoàng…nhö Phuïng Nghi Ñình, hoài troáng Coå Thaønh,
Toân phu nhaân quy Thuïc…
-Ñaõ
ñöôïc dòch ra nhieàu thöù tieáng treân theá giôùi, nhaát laø ôû vuøng Ñoâng Nam
AÙ, Nhaät Baûn, Haøn Quoác, Vieät Nam…
*TAÂY
DU KYÙ.
1.Taùc
giaû vaø nguoàn goác truyeän Taây du.
Taùc
giaû Ngoâ Thöøa Aân (1500- 1581 ?) ngöôøi Sôn Döông, Giang Toâ, soáng thôøi Gia
Tónh Vaïn Lòch trieàu Minh, thôøi treû noåi tieáng laø ngöôøi vaên hay, hoïc
gioûi, nhöng 43 tuoåi môùi thi ñoã, coù laøm thöøa laïi ôû huyeän nhöng “khoâng
bao laâu, nhuïc nhaõ vì phaûi vaøo luoàn ra cuùi maø phuûi aùo boû veà”. Oâng
baát maõn saâu saéc vôùi hieän thöïc. Ngay töø nhoû ñaõ ham meâ ñoïc nhöõng
truyeän truyeàn thuyeát thaàn kyø, coù moät voán hieåu bieát phong phuù vaø
haáp thu nhöõng caùi hay trong truyeàn thoáng keå chuyeän daân gian Taùc phaåm
chuû yeáu cuûa oâng laø Taây du kyù, ñöôïc oâng vieát khi veà giaø, göûi gaém
lyù töôûng vaø nguyeän voïng sinh thôøi cuûa mình.
Taây du
kyù baét nguoàn töø moät caâu chuyeän coù thaät: nhaø sö treû ñôøi Ñöôøng Thaùi
toâng laø Traàn Huyeàn Trang ñaõ moät mình sang Aán Ñoä xin kinh Phaät. Ñöôøng
ñi 5 vaïn daëm, vöôït qua 128 nöôùc lôùn nhoû, ñi veà maát 17 naêm trôøi. Caâu
chuyeän coù thaät ñoù voán ñaõ mang maøu saéc huyeàn thoaïi vaø ñöôïc truyeàn
tuïng roäng raõi trong daân gian. Laâu ngaøy noù trôû thaønh truyeàn thuyeát
vaø ñöôïc thaàn thoaïi hoùa. Nhöõng ngheä nhaân keå chuyeän ñôøi Toáng phaùt
trieån thaønh nhöõng caâu chuyeän hoøan chænh, ñoù laø cuoán Ñaïi Ñöôøng Tam
taïng thuû kinh thi thoaïi, ñeán ñôøi Nguyeân, laïi coù cuoán Taây du kyù bình
thoaïi. Ngoøai ra, Taây du kyù coøn ñöôïc ñöa leân saân khaáu ñôøi Kim,
Nguyeân, Minh… Ngoâ Thöøa Aân ñaõ daøy coâng taäp hôïp caùc taùc phaåm voán
coù, phaùt huy thieân taøi saùng taïo, hoøan thaønh boä truyeän vôùi quy moâ to
lôùn 100 hoài.
Ñaây
laø moät thaønh töïu trong söï phaùt trieån cuûa tieåu thuyeát Trung Quoác,
khoâng nhöõng môû ra lónh vöïc tieåu thuyeát aûo töôûng vôùi söï töôûng töôïng
phong phuù, vôùi nhöõng caâu chuyeän kyø dieäu vaø moät keát caáu ñoà soä, maø
coøn khaéc hoïa neân hình töôïng anh huøng ñöôïc nhaân daân yeâu thích vaø gaàn
guõi. Noù ñaùnh daáu vaên hoïc laõng maïn ñaõ ñaït tôùi ñænh cao môùi.
2.Tö
töôûng chuû ñeà.
Taây du
kyù phaûi chaêng chæ laø chuyeän töôûng töôïng, haøi höôùc mua vui? Hoøan toøan
khoâng phaûi. Moät taùc giaû suoát ñôøi long ñong laän ñaän, luoân baát maõn
vôùi hieän thöïc, thöôøng noùi “trong loøng maøi duõa dao tröø taø, buoàn
khoâng ñuû söùc”, nhaát ñònh khoâng theå caëm cuïi hoøan thaønh taùc phaåm lôùn
cuûa ñôøi mình vaøo nhöõng naêm cuoái ñôøi maø khoâng nhaèm moät muïc ñích
nghieâm tuùc naøo. Taùc giaû cuõng khoâng laøm caùi vieäc söu taàm vaø cheùp
laïi truyeàn thuyeát vaø daõ söû ñeå tieâu khieån.
Töø
caùc chuyeän Taây du trong daân gian ñeán Taây du kyù cuûa Ngoâ Thöøa Aân coù
nhieàu thay ñoåi caên baûn:
-Nhaân
vaät Huyeàn Trang töø choã laø nhaân vaät chính yeáu bieán thaønh nhaân vaät
thöù yeáu; ngöôïc laïi Toân Ngoä Khoâng töø ñòa vò nhaân vaät hoä toáng bieán
thaønh nhaân vaät quyeát ñònh söï thaønh baïi cuoäc Taây du.
-Caâu
chuyeän thænh kinh trôû thaønh thöù yeáu so vôùi caâu chuyeän ñaáu tranh chieán
thaéng thieân tai nhaân hoïa.
-Tö
töôûng thuaän toøng, nhaân sinh quan xuaát theá trôû thaønh thöù yeáu so vôùi
tö töôûng phaûn nghòch, nhaân sinh quan nhaäp theá.
->Coù
theå thaáy nhaø vaên ñaõ göûi gaém moät taâm söï, theå hieän moät lyù
töôûng, beânh vöïc moät quan nieäm nhaân sinh chöù quyeát khoâng phaûi laø
chuyeän ñuøa vui giaûi trí.
Noäi
dung Taây du khoâng roõ raøng deã thaáy nhö Thuûy höû hay Tam quoác. Noù ñöôïc
theå hieän quanh co kín ñaùo döôùi hình thöùc aûo töôûng. Taây du theå hieän
söï baát maõn vaø phaûn khaùng cuûa taùc giaû ñoái vôùi hieän thöïc ñen toái
thôøi Minh. Thuûy höû laáy chuyeän baïo ñoäng cuûa noâng daân thôøi Toáng
laøm ñeà taøi, Taây du möôïn chuyeän nhaø sö ñi tìm lyù töôûng ôû moät xöù sôû
khaùc. Taùc giaû ñaõ ñaû kích, chaâm bieám, laät nhaøo toøan boä nhöõng thaàn
töôïng trong ñôøi soáng tinh thaàn xaõ hoäi phong kieán töø Ngoïc Hoøang, Dieâm
Vöông, Long Vöông… tö töôûng phaûn nghòch cuûa taùc giaû so vôùi Thi Naïi Am
coù phaàn saâu saéc hôn, maëc duø vôùi hình thöùc aûo töôûng, taùc giaû traùnh
ñöôïc söï xung ñoät chính dieän; giai caáp thoáng trò nhaø Minh vôùi chính
saùch “vaên töï nguïc” kheùt tieáng khoâng tìm ra lyù do ñeå ñaøn aùp, caám
ñoaùn. Nhöng neáu Thöôïng ñeá, Long Vöông, Dieâm Vöông maø phuû ñònh heát thì
cô hoà moïi caùi trong thieân haï ñeàu coù theå phuû ñònh ñöôïc caû. Naùo ñoäng
thieân cung, ñòa phuû, long cung, treân trôøi döôùi nöôùc gì cuõng ñeàu laät
nhaøo, duy chæ coù cung ñieän cuûa hoaøng ñeá traàn gian laø chöa heà bò ñuïng
chaïm. Nhöng leõ naøo vua döôùi traàn laïi gioûi hôn caû Ngoïc hoaøng? Leõ naøo
ngöôøi baát bình vôùi thieân ñaøng, ñòa phuû, aâm ty laïi coù theå vöøa loøng
vôùi traàn gian? Taùc giaû coá yù daønh moät khoûang troáng vaø ñaët vaøo ñaáy
moät daáu hoûi vó ñaïi baét moïi ngöôøi phaûi traû lôøi.
Taây du
kyù coøn laø tieáng vang voïng cuûa nhöõng phong traøo noåi daäy cuûa noâng
daân ñôøi Minh. Taùc giaû daønh 7 hoài ñaàu ñeå ca ngôïi haønh vi phaûn
ñoäng, noåi loaïn cuûa Toân Ngoä Khoâng, ñöa moïi ngöôøi ñeán keát luaän: chæ
coù phaûn khaùng, ñaáu tranh môùi giaûi quyeát ñöôïc tình traïng baát coâng,
ngang traùi. Toân Ngoä Khoâng neâu khaåu hieäu “thay nhau laøm vua, sang naêm
ñeán löôït ta”. Khaåu khí naøy roõ raøng coù aûnh höôûng cuûa nhöõng cuoäc
khôûi nghóa noâng daân cuoái ñôøi Minh.
Taùc
giaû khoâng chæ döøng laïi ôû möùc ñoä chaâm bieám quanh co. coù choã oâng ñaû
kích thaúng ñôøi soáng hieän thöïc. Treân ñöôøng ñi thænh kinh, taùc giaû döïng
leân 9 nöôùc traàn theá trong ñoù nhieàu nöôùc “vua voâ ñaïo, quan vaên baát
taøi, quan voõ khoâng gioûi”, coù nöôùc toân ba con yeâu quaùi hoùa thaân
thaønh ñaïo só laøm quoác sö, coù vua tin vaøo thuoáùc tröôøng sinh laøm baèng
1111 boä tim gan treû con. Tình traïng thoái naùt cuõng nhö cuoäc soáng höôûng
laïc ñoù chính laø hieän thöïc cuûa Trung Quoác thôøi Minh.
Nhö
vaäy, coù theå noùi noäi dung tö töôûng cuûa Taây du kyù laø:
1,Phaûn
khaùng maïnh meõ hieän thöïc ñen toái. Ñoù laø taát caû nhöõng gì baát coâng
ngang traùi, huû baïi vaø taøn baïo treân ñôøi, döôùi ñaát, giöõa traàn gian.
Song xeùt cho cuøng, muõi nhoïn ôû ñaây muoán chóa vaøo laø hieän thöïc xaõ
hoäi thôøi Minh.
2,Taây
du kyù coøn phaûn aùnh lyù töôûng töï do bình ñaúng cuõng nhö tinh thaàn khaéc
phuïc khoù khaên, chieán thaéng thieân tai ñòch hoïa, theå hieän öôùc voïng
cuûa nhaân daân vaø taàng lôùp thò daân baáy giôø. Ñaïo Phaät ôû ñaây cuõng chæ
laø moät bieåu töôïng cuûa lyù töôûng quaàn chuùng veà töï do bình ñaúng maø
thoâi. Vì theo doõi haønh trình cuûa caùc thaày troø Ñöôøng Taêng, ta thaáy
Toân Ngoä Khoâng luoân ñi ngöôïc laïi vôùi giaùo lyù nhaø Phaät, nhieàu laàn bò
raày la vì saùt sinh, nhöng y baát chaáp, neáu tuaân thuû theo giaùo lyù thì
thaát baïi, maø ñi ngöôïc laïi thì môùi chieán thaéng ñöôïc luõ yeâu ma. Lyù
töôûng töï do bình ñaúng cuõng nhö tinh thaàn taùo baïo vöôït moïi gian nguy
ñeå thöïc hieän lyù töôûng cuõng phaûn aûnh nhöõng öôùc mô soâi noåi cuûa taàng
lôùp thò daân môùi trôõi daäy baáy giôø. Ñoù laø tö töôûng daân chuû sô khai
hình thaønh trong thôøi kyø kinh teá tieàn tö baûn chuû nghóa. Vì theá coù theå
goïi Taây du kyù laø moät böôùc chuyeån bieán töø khuynh höôùng tieåu thuyeát
anh huøng (maø Tam quoác, Thuûy höû laø tieâu bieåu) sang khuynh höôùng tieåu
thuyeát sinh hoïat (maø Hoàng Laâu Moäng, Kim Bình Mai laø tieâu bieåu).
Tuy
vaäy, cuõng coù ñoâi choã tö töôûng taùc giaû toû ra luùng tuùng, maâu thuaãn:
1, Taùc
giaû khoâng thöøa nhaän giaûi phaùp cuûa ñaïo Phaät, caùc boä kinh Phaät mang
veà ñeàu khoâng troïn veïn (khoâng coøn trang cuoái cuøng), nhöng taùc giaû
laïi coù tö töôûng “nhaân quaû baùo öùng” vaø pheùp taéc nhaø Phaät ñöôïc mieâu
taû nhö moät thöù löôùi trôøi giaêng buûa khaép nôi. Toân Ngoä Khoâng duø ñaùnh
phaù moïi thaàn töôïng nhöng laïi khoâng vöôït qua noåi baøn tay Phaät toå Nhö
Lai. Ñoù laø choã maâu thuaãn thöù nhaát.
2,Vieäc
ñi thænh kinh ñöôïc yù thöùc nhö moät haønh ñoäng tìm kieám chaân lyù thì muïc
ñích cuûa noù phaûi laø phoå bieán chaân lyù ñeå caûi taïo hieän thöïc baát
coâng ngang traùi. Nhöng taùc giaû laïi keát thuùc caâu chuyeän ôû choã hoï ñöa
ñöôïc kinh Phaät veà Trung Quoác, nhôø coâng lao ñoù maø ñöôïc coâng nhaän tu
thaønh chính quaû, ñöôïc goïi sang ñaát Phaät vaø ôû ñaáy höôûng phuùc muoân
ñôøi. Ñoù laø moät keát thöùc coù phaàn tuøy tieän, laøm giaûm suùt yù nghóa
tích cöïc cuûa taùc phaåm.
Nhöõng
maâu thuaãn treân chöùng toû söï haïn cheá trong tö töôûng taùc giaû: taùc giaû
baát maõn vôùi hieän thöïc, xuaát phaùt töø tö töôûng daân chuû pheâ phaùn
nhöõng baát coâng ngang traùi, nhöng phöông höôùng giaûi quyeát nhö theá naøo
thì coøn mô hoà.
2.Hình
töôïng nhaân vaät.
Thaønh
coâng to lôùn cuûa taùc phaåm laø xaây döïng ñöôïc tính caùch cuûa caùc nhaân
vaät trong ñoøan thænh kinh.
*Ñöôøng
Taêng laø moät hoøa thöôïng thaønh taâm suøng ñaïo, ngaây thô, beàn gan quyeát
chí theo ñoøi vieäc lôùn nhöng ñoàng thôøi cuõng laø moät trí thöùc phong kieán
chòu söï raøng buoäc cuûa ñuû thöù leã nghi quy taéc, laïi ít ñöôïc reøn luyeän
trong thöïc teá, troùi gaø khoâng chaët, do ñoù thöôøng luùng tuùng vaø boù tay
tröôùc khoù khaên. Tröôùc khoù khaên thì maët maøy uû ruû, nöôùc maét tuoân
rôi, laïi coøn nhaùt gan nhö thoû, hôi moät tí laø ngaõ laên xuoáng ngöïa. Coi
troïng leã giaùo phong kieán vaø giaùo lyù nhaø Phaät moät caùch quaù ñaùng,
ñoâi khi ñeán möùc baûo thuû, muø quaùng. Oâng tuyeân truyeàn chuû nghóa töø bi
moät caùch voâ nguyeân taéc, nhö “queùt nhaø sôï laøm cheát kieán, thöông con
thieâu thaân beân boùng ñeøn”… thöïc teá chöùng minh laø Ngoä Khoâng phaùn
ñoaùn ñuùng coøn oâng ta luoân sai, töï haïi mình, bò yeâu tinh baét voâ ñoäng
phaûi nhôø Toân giaûi cöùu. Thoâng qua nhöõng ñieàu aáy, taùc giaû coù yù pheâ
phaùn nhaân vaät naøy. Vì vaäy, tuy xuaát hieän vôùi tö caùch tröôûng ñoaøn
nhöng vai troø oâng ta khoâng noåi baät, cô hoà chæ laø nhaân vaät chieáu öùng
ñeå laøm röïc rôõ theâm Toân Ngoä Khoâng maø thoâi.
*Trö
Baùt Giôùi laø moäït nhaân vaät ñöôïc xaây döïng xuaát saéc, ñaëc bieät laø
trong yeâu caàu caù theå hoùa tính caùch. Neáu ôû Toân Ngoä Khoâng chæ coù
toaøn baûn lónh cuûa “tröôïng phu haøo kieät”, thì ôû Trö chuùng ta laïi tìm
thaáy taát caû nhöõng caùi bình thöôøng thaäm chí heøn moïn cuûa con ngöôøi.
Ñöôïc vuõ trang baèng caùi caøo coû, y coù daùng daáp moät noâng daân. Y ham
lao ñoäng, suy nghó ñôn thuaàn, khi bò ñòch baét khoâng bao giôø coù tö töôûng
thoûa hieäp hay ñaàu haøng, y laø ngöôøi chòu traùch nhieäm gaùnh vaùc haønh
lyù cuûa caû ñoaøn nhöng y cuõng coù nhöõng khuyeát ñieåm: cuõng raát tö lôïi,
thích nhaøn nhaõ, deã bò caùm doã bôûi sinh hoïat vaät chaát. Khoâng theå coi
Trö Baùt Giôùi laø “ñieån hình cuûa duïc voïng, laø con lôïn loøng cuûa loøai
ngöôøi”. Taùc giaû cuõng khoâng coù yù ñònh mieâu taû y thaønh nhaân vaät phaûn
dieän maëc duø y luoân xuaát hieän nhö moät nhaân vaät haøi kòch.
*Hình
töôïng röïc rôõ nhaát trong Taây du laø nhaân vaät anh huøng noåi loaïn Toân
Ngoä Khoâng. Thoïat ñaàu nhaân vaät naøy coù veû mang tính ñuøa côït, moïi luùc
moïi nôi, keå caû vôùi Ngoïc Ñeá vaø Phaät Toå. Dieät yeâu quaùi trong ñuøa
côït, laøm vieäc nghóa, thænh kinh cuõng theá. Tuy vaä, saâu xa, ñoù laø moät
kieåu “hieäp só choáng trôøi”, haønh ñoäng cuûa hoï laø quaáy roái, ñaäp phaù,
nhöng ñeå laøm gì, xaây döïng caùi gì thì muïc ñích khoâng roõ raøng, vì vaäy
maø haønh ñoäng ñoù mang tính chaát boäc phaùt, manh ñoäng, voâ chính phuû. Hoï
thöôøng chieán ñaáu ñôn ñoäc, leû loi vaø khoâng traùnh khoûi thaát baïi. Theá
nhöng trong xaõ hoäi cuõ khi maø nhöõng baát coâng ngang traùi coøn phoå bieán
thì haønh ñoäng ñoù cuõng coù yù nghóa tích cöïc cuûa noù. Ñoù laø phuû nhaän
hieän thöïc, keâu goïi phaûn khaùng, döï baùo buøng noå.
Ngoä
Khoâng laø hình töôïng phaûn nghòch trieät ñeå, khoâng thöøa nhaän baát cöù
quyeàn uy naøo (hoïc ñöôïc 72 pheùp thaàn thoâng, xuoáng Long vöông baét noäp
gaäy thaàn roài xuoáng Dieâm Vöông baét xoùa teân hoï loaøi khæ trong soå töû
ñeå ñöôïc tröôøng sinh, roài leân thieân cung baét Ngoïc Hoøang nhöôøng ngoâi,
neáu khoâng thì seõ quaáy roái…). Veà maët khaùch quan maø noùi, hình töôïng
naøy phaûn aùnh tinh thaàn phaûn khaùng vó ñaïi cuûa nhaân daân Trung Quoác.
Theá
nhöng töø hoài 8 trôû ñi, khi bò phaät toå Nhö Lai khuaát phuïc, y maëc aùo caø
sa, hoä toáng Ñöôøng Taêng thì haønh ñoäng cuûa y laïi mang moät muïc ñích cuï
theå. Neáu nhö caùc hoài ñaïi naùo thieân cung cho thaáy söï duõng caûm cuûa y
thì treân ñöôøng thænh kinh laïi boäc loä söï möu trí cuûa y. y nhaän ra baát
kyø loaøi yeâu quaùi naøo vaø phöông phaùp cuûa y laø chui toït vaøo buïng ñoái
phöông, quaãy ñaïp lung tung laøm cho keû ñòch khoâng theå chòu noåi phaûi ñaàu
haøng hoaëc hieän nguyeân hình. Gaëp khoù khaên luoân laïc quan, chöa chieán
thaéng thì khoâng boû cuoäïc, khoâng bao gìô khoùc loùc, laàm laïc nhö Ñöôøng
Taêng hay chaùn naûn nhö Trö Baùt Giôùi. Ñaây laø nhaân vaät taäp trung nhöõng
phaåm chaát öu tuù cuûa nhaân daân lao ñoäng, ñöôïc lyù töôûng hoùa, neân raát
ñöôïc nhaân daân yeâu thích.
3.Ñaëc
ñieåm ngheä thuaät.
-Laø
boä truyeän laõng maïn mang maøu saéc thaàn thoaïi hieám thaáy trong lòch söû
vaên hoïc Trung Quoác. Ñaây laø loaïi hình tieåu thuyeát vieãn töôûng. Baèng
söùc töôûng töôïng maïnh meõ, taùc giaû ñöa ngöôøi ñoïc vaøo moät theá giôùi
huyeàn aûo, dieäu kyø, moãi hoài, moãi ñoaïn ñeàu môùi meû vaø haáp daãn. Taùc
giaû laøm chuùng ta vöøa kinh ngaïc nhöng cuõng vöøa gaàn guõi, thaân thieát,
ñoù laø do coâng phu quan saùt vaø khaùi quaùt hieän thöïc.
Töø
caâu chuyeän lòch söû Ñöôøng Taêng taây du thænh kinh ñeán boä Taây du kyù mang
maøu saéc laõng maïn thaàn thoaïi laø caû moät quaù trình chaép noái trí töôûng
töôïng voâ cuøng phong phuù cuûa nhieàu taùc giaû voâ danh vaø höõu danh. Coù
theå coi Taây du laø taäp hôïp kho taøng thaàn thoaïi voán taûn maùc cuûa Trung
Quoác.
Söï
töôûng töôïng dieäu kyø ñoù môû ra tröôùc maét ngöôøi ñoïc moät taäp tranh veà
theá giôùi huyeàn aûo muoân maøu muoân veû. Soâng Lö sa chieác loâng ngoãng
cuõng khoâng noåi leân maët nöôùc ñöôïc, Hoûa dieäm sôn ai ñi qua duø cho coù
“ñaàu ñoàng chaân saét cuõng chaûy thaønh nöôùc”, quaû nhaân saâm “gaëp kim khí
thì rôi, gaëp goã thì khoâ, gaëp nöôùc thì tan, gaëp löûa thì chaùy, gaëp ñaát
thì chui vaøo”… nhöõng ñieàu töôûng töôïng ñoù vöøa laï luøng, vöøa lyù thuù.
-Thoâng
qua nhöõng chuyeán phieâu löu, ñaây coøn laø theå loïai vaên hoïc kyû haønh
(vaên hoïc du lòch, vaên hoïc löõ haønh…), theå hieän söï lieân thoâng vôùi
vaên hoïc theá giôùi (daãn chöùng nhöõng taùc phaåm Ñoâng Taây).
-Laïc
quan, haøi höôùc, dí doûm laø ñaëc ñieåm noåi baät torng phong caùch ngheä
thuaät Taây du. Taùc phaåm moâ taû toaøn chuyeän yeâu ma quyû quaùi nhöng
khoâng taïo caûm giaùc ruøng rôïn kinh hoaøng. Ngöôøi lôùn, treû con ñeàu yeâu
thích. Chính tính caùch töï tin, laïc quan cuûa nhaân vaät chính Toân Ngoä
Khoâng ñaõ quyeát ñònh khuynh höôùng taùc phaåm qua ngoân ngöõ, haønh ñoäng
haøi höôùc cuûa y. ngoaøi ra coøn laø cuûa nhaân vaät Trö Baùt Giôùi nöõa…
-Laø
moät boä tieåu thuyeát chöông hoài, Taây du mang ñaëc ñieåm keát caáu cuûa
loïai naøy, ñoù laø kieåu keát caáu moùc xích, moãi chuyeän coù yù nghóa ñoäc
laäp, ñöùng rieâng coù theå thaønh moät truyeän ngaén nhöng laïi moùc noái vôùi
nhau trong moät chænh theå, caùi naøy boå sung hoaëc giaûi thích cho caùi kia.
Ví duï caùc hoài ñaàu nhaèm giôùi thieäu lai lòch caùc nhaân vaät vaø nguyeân
do daãn ñeán vieäc thænh kinh. Quaù trình thænh kinh ñöôïc trieån khai qua
vieäc khaéc phuïc 81 naïn bao goàm trong 41 truyeän. Ba truyeän Hoàng Haøi nhi,
qua soâng Töû Maãu, qua Hoûa Dieäm Sôn ñöôïc moùc noái laïi vì 3 yeâu quaùi xuaát
hieän trong ñoù laø Hoàng Haøi nhi, Thieát Phieán coâng chuùa, Nhö YÙ chaân
tieân ñeàu coù hoï haøng baø con. Hoaëc nhö trong hoài 8, Nhö Lai ñöa cho Quan
Aâm 3 chieác voøng: moät ñeå khoáng cheá Toân Ngoä Khoâng (hoài 14), thu phuïc
yeâu tinh gaáu ñen (hoài 17) vaø thu phuïc Hoàng Haøi nhi (hoài 42)…
-Ngoân
ngöõ Taây du löu loaùt, linh hoïat, mang maøu saéc khaåu ngöõ môùi meû, ñaëc
bieät thaønh coâng trong caù theå hoùa ngoân ngöõ nhaân vaät. Ngoân ngöõ cuûa
töøng nhaân vaät ñöôïc nhaän ra ngay laø cuûa Toân Ngoä Khoâng hay Trö Baùt
Giôùi, Ñöôøng Taêng…
Töø khi
ra ñôøi ñeán nay, ñaõ treân boán theá kyû, Taây Du cuõng nhö Tam quoác, Thuûy
höû ñöôïc nhaân daân Trung Quoác yeâu thích vaø truyeàn tuïng. Nhieàu nhaân
vaät nhö Toân Ngoä Khoâng, Trö Baùt Giôùi… ñaõ ñi vaøo ñôøi soáng, trôû thaønh
bieåu töôïng cho caùc loaïi ngöôøi, ñoù laø vinh quang lôùn nhaát maø cuõng laø
nieàm an uûi xöùng ñaùng ñoái vôùi moät taùc giaû suoát ñôøi baát ñaéc chí.
Noi
göông Ngoâ Thöøa Aân, haøng loaït tieåu thuyeát thaàn ma yeâu quaùi ra ñôøi nhö
Phong thaàn dieãn nghóa, Tuïc Taây du, Haäu Taây du…nhöng ñeàu khoâng thaønh
coâng baèng. Taây du coøn ñöôïc dòch ra nhieàu thöù tieáng, ñöôïc ñoâng ñaûo
baïn ñoïc treân theá giôùi, ñaëc bieät laø khu vöïc Ñoâng Nam AÙ yeâu thích.
*LIEÂU
TRAI CHÍ DÒ.(Chuyeän laï cheùp ôû Lieâu Trai)
1,Taùc giaû.
Boà Tuøng Linh (1640-1715) töï Löu Tieân, ngöôøi tænh Sôn
Ñoâng ngaøy nay, laø nhaø tieåu thuyeát ñaàu ñôøi Thanh. Xuaát thaân trong moät
gia ñình ñòa chuû suy taøn, nhaø ngheøo, suoát ñôøi long ñong laän ñaän. 19
tuoåi döï thi ñoàng sinh, ñoã ñaàu caû huyeän, nhöng veà sau thi bao nhieâu
laàn vaãn khoâng ñoã, maõi ñeán 72 tuoåi môùi ñoã tueá coáng sinh, ba naêm sau
thì maát. Oâng thöôøng daïy hoïc kieám aên, nuoâi gia ñình, raát vaát vaû.
Caùi ngheøo sa suùt khieán oâng hieåu vaø caûm thoâng vôùi
ñôøi soáng vaø tö töôûng tình caûm cuûa quaûng ñaïi quaàn chuùng nhaân daân
taàng lôùp döôùi ôû noâng thoân. Töông truyeàn, oâng thöôøng bieän traø thuoác,
traûi chieáu ven ñöôøng, ñôïi luùc noâng daân ñi laøm veà thì môøi hoï troø
chuyeän, qua ñoù söu taàm chuyeän laï trong daân gian. Trong taùc phaåm cuûa
mình, döôùi hình thöùc aûo töôûng, oâng thöôøng khaúng ñònh nhöõng nguyeän
voïng toát laønh cuûa hoï. Maët khaùc, con ñöôøng khoa hoïan laïi ñaåy oâng
vaøo choã baát ñaéc chí. Vöøa muoán tieán thaân baèng khoa cöû, vöøa phaãn chí
vì khoa cöû, taâm traïng aáy quanh naêm suoát thaùng cöù day döùt oâng, thuùc
giuïc oâng vieát neân nhöõng thieân truyeän ngaén baát huû veà ñeà taøi naøy
(khoa cöû)
Lieâu Trai baét ñaàu ñöôïc vieát naêm oâng 20 tuoåi, 40 tuoåi
môùi xong vaø 50 tuoåi môùi hoaøn chænh, trong lôøi töïa töï vieát laáy, oâng
taâm söï: “maëc duø khoâng coù taøi nhö Cao Baûo (vieát boä Söu thaàn kyù)
nhöng raát thích söu taàm chuyeän thaàn ma, taâm tình gioáng nhö ngöôøi xöa ôû
Haøng Chaâu (Toâ Thöùc) thích nghe chuyeän quyû. Nghe ñeán ñaâu laø ñaët buùt
ñeán ñaáy, laâu ngaøy thaønh saùch”.
Vieäc saùng taùc nhöõng tieåu thuyeát vaên ngoân keå laïi
nhöõng caâu chuyeän quyû quaùi linh dò, ñöôïc xem laø moät bieän phaùp göûi
gaém noãi buoàn cuûa taùc giaû laø moät hieän töôïng khaù phoå bieán cuoái Minh
ñaàu Thanh, nhöng coù theå noùi boä Lieâu Trai cuûa Boà Tuøng Linh laø boä
thaønh coâng nhaát.
2,Lieâu Trai chí dò.
Ñaây
laø moät boä tieåu thuyeát ñoaûn thieân baèng vaên ngoân taäp hôïp hôn 400
truyeän ngaén, khoâng phaûi truyeän naøo cuõng coù giaù trò, coù nhöõng maåu
chuyeän thuaàn tuùy thaàn ma quyû quaùi chaû coù yù nghóa gì do oâng nghe keå
laïi roài ghi vaøo. Nhöõng truyeän coù giaù trò coù theå ñöôïc chia thaønh ba
noäi dung chính sau:
1.Vaïch
traàn cheá ñoä chính trò ñen toái, huû baïi, ñaû kích boïn tham quan, beânh
vöïc nhöõng ngöôøi löông thieän bò aùp böùc chaø ñaïp.
Tieâu
bieåu coù caùc truyeän Xuùc chöùc (Con deá), Tòch Phöông Bình, Hoàng Ngoïc,
Thaïch thanh hö, Ñaäu thò, Höôùng Caûo….
Xuùc
chöùc theå hieän ñaày ñuû soá phaän bi thaûm cuûa nhöõng ngöôøi daân hieàn
laønh chaát phaùc döôùi nanh vuoát vua quan phong kieán. Vua Tuyeân Ñöùc nhaø
Minh thích choïi deá, baét daân noäp ñeå daâng vua. Thaønh Danh khoù khaên laém
môùi baét ñöôïc deá nhöng con trai 9 tuoåi sô yù ñeå deá chaïy maát, khi baét
laïi ñöôïc thì deá ñaõ loøi ruoât, thaèng beù sôï quaù boû nhaø troán ñi, ñeán
khi tìm ñöôïc thì thaáy xaùc chaùu naèm döôùi gieáng. Thuù vui cuûa keû thoáng
trò toái cao ñöôïc ñoåi baèng maïng moät ñöùa treû. Roài ñeå cöùu gia ñình,
hoàn thaèng beù hoùa thaønh moät con deá thaät hay, choïi thi thaéng cuoäc,
ñöôïc ñem tieán cung vaø ban thöôûng raát haäu. Tuy ñaây laø moät keát thuùc
coù haäu cuûa nhaø vaên baøy toû loøng ñoàng tình xoùt thöông vaø an uûi hoï
“ôû hieàn gaëp laønh”. Nhöng veà khaùch quan, chi tieát naøy coøn coù yù nghóa
toá caùo söï taøn baïo cuûa giai caáp thoáng trò: chuùng khoâng chæ daøy xeùo
ngöôøi daân ôû kieáp naøy maø coøn laêng nhuïc hoï ôû caû kieáp sau, doàn ñuoåi
hoï ñeán choã khoâng coøn con ñöôøng naøo khaùc ngoaøi vieäc bieán thaønh ñoà
chôi mua vui cho chuùng.
Truyeän
naøy Boà Tuøng Linh chóa muõi nhoïn tröïc tieáp vaøo nhaø vua- keû thoáng trò
toái cao cuûa xaõ hoäi phong kieán. Coøn trong Tòch Phöông Bình, Höôùng Caûo,
oâng laïi moå xeû phaân tích baûn chaát xaáu xa cuûa cheá ñoä quan lieâu phong
kieán: töø ñòa phuû ñeán döông gian ñeàu caáu keát vôùi nhau laøm ñieàu gian
aùc, chaø ñaïp leân nhaân daân, ñoàng tieàn chi phoái ngöï trò khaép nôi. Tòch
Laâm (cha cuûa Tòch Phöông Bình) bò teân taøi chuû hoï Döông haõm haïi; teân
ngöï söû hoï Toáng cöôùp vôï Phuøng Töông Nhö laø naøng Hoàng Ngoïc roài haõm
haïi caû cha naøng; truyeän Ñaäu thò taû moät teân ñòa chuû löôøng gaït con
gaùi noâng daân , coù con roài boû, böùc naøng phaûi cheát… theá nhöng boïn
chuùng vaãn ñieàm nhieân voâ söï vì ñaõ caáu keát ñuùt loùt cho quan laïi. Ñaây
chính laø böùc tranh thu goïn cuûa xaõ hoäi hieän thöïc ñen toái.
Nhöng
con giun xeùo laém cuõng quaèn ! maëc duø khoâng ñeà caäp tröïc tieáp ñeán söï
phaûn khaùng ñaáu tranh cuûa nhaân daân, Lieâu Trai ñaõ xaây döïng ñöôïc nhöõng
nhaân vaät phuïc thuø coù söùc thuyeát phuïc. Tòch Phöông Bình, Höôùng Caûo,
Ñaäu thò… laø nhöõng nhaân vaät nhö vaäy. Ñeå minh oan cho cha, Tòch Phöông
Bình hai laàn xuoáng aâm phuû, baát chaáp moïi hình phaït nhö ñaùnh ñaäp, laên
giöôøng löûa, cöa thaân… maø cuõng khoâng bò löøa bòp bôûi mieáng moài “giaøu
coù traêm vaïn, soáng laâu traêm tuoåi”, anh ta ñaáu tranh ñeán cuøng, kyø cho
cha ñöôïc cöùu soáng, keû haõm haïi cha bò xöû toäi môùi thoâi. Coøn Höôùng
Caûo laø hình töôïng theå hieän nguyeän voïng traû thuø cuûa nhaân daân bò aùp
böùc. Chi tieát Höôùng Caûo hoùa thaønh hoå baùo thuø laø bieåu töôïng cuûa moät
khaùt voïng. Ñaëc bieät, nhieàu ngöôøi phuï nöõ nhö naøng Ñaäu thò luùc soáng
thì yeáu ñuoái baát löïc bò chaø ñaïp nhöng khi cheát töï mình baùo thuø röûa
haän chaû caàn tieân Phaät naøo giuùp ñôõ. Ñoù laø moät khía caïnh noùi leân tö
töôûng daân chuû cuûa taùc giaû.
2.Taùc
haïi cuûa khoa cöû.
Chuyeän
laøng nho cuûa Ngoâ Kính Töû cuõng ñeà caäp ñeán noäi dung naøy tuy taäp trung
hôn. boà Tuøng Linh laø ngöôøi raát quen thuoäc vôùi khoa cöû, oâng hieåu saâu
saéc baûn chaát vaø taùc haïi cuûa cheá ñoä khoa cöû neân ñaõ ñaùnh thì ñaùnh
raát ñau. Caùc truyeän theå hieän noäi dung naøy laø Tò vaên lang, Vöông Töû
An, Dieäp Sinh, Giaû Phuïng Tró…
Tò vaên
lang mieâu taû moät oâng hoøa thöôïng muø coù taøi ngöûi vaên, phaân bieät vaên
hay vaên dôû. Vöông Bình Töû laø ngöôøi vaên hay chöõ toát, ñoát vaên nhôø
thaáy boùi thì ñöôïc traû lôøi: vaên anh hoïc caùc ñaïi gia, tuy khoâng thaät
gioáng nhöng cuõng coù theå ñoã. Ñeán vaên Dö Haøng Sinh, moät anh chaøng doát
naùt, chöõ nghóa khoâng thoâng, laïi hay khoùac laùc, chöa ñoát xong, oâng ñaõ
noùi: thoâi ñöøng ñoát nöõa, ngöûi khoâng noåi, baét ngöûi thì seõ taét thôû,
ñoát nöõa thì ñeán noân oïe ra maát. Theá nhöng khi ñi thi thì Dö Haøng Sinh
laïi ñaäu cao, coøn Vöông Bình Töû laïi rôùt. Theá laø vò hoøa thöôïng muø than:
ta muø nhöng muõi khoâng tòt, quan chaám thi thì muõi cuõng tòt noát. Ôû ñaây
taùc giaû thoâng qua buùt phaùp ñuøa côït maø thoùa maï, ngaàm ñaùnh vaøo choã
baát hôïp lyù cuûa cheá ñoâï khoa cöû.
Giaû
Phuïng Tró laø ngöôøi coù hoïc vaán
uyeân baùc, nhöng thi maõi khoâng ñaäu. Anh ta buoàn raàu chaùn naûn, khoâng
theøm hoïc nöõa. Roãi raõi môùi chôi troø taäp hôïp nhöõng caâu saùo roãng,
thöøa thaõi, khoâng ngöûi ñöôïc, cheùp laïi thaønh baøi, coá hoïc thuoäc, roài
ñi thi laïi. Keát quaû anh ta laïi ñoã ñaàu, vaø caûm thaáy raát hoå theïn.
Truyeän naøy noäi dung pheâ phaùn gioáng nhö truyeän treân: luõ ñieác nghe ñaøn
neân thi cöû ñieân ñaûo.
Maët
khaùc, cheá ñoä khoa cöû laïi vaãn coù söùc haáp daãn raát maïnh ñoái vôùi
ñoâng ñaûo keû só haøn vi vôùi hy voïng moät böôùc leân taän trôøi xanh, ñöùng
vaøo haøng nguõ keû thoáng trò. Ñaây chính laø taùc haïi cuûa cheá ñoäï khoa
cöû ñaàu ñoäc bao nhieâu ngöôøi, laøm cho ngöôøi ta meâ muoäi vì coâng danh.
Vöông Töû An trong truyeän cuøng teân laø moât nhaân vaät nhö theá. Anh ta
khaùt khao mong öôùc thi ñoã, ñeán noãi khi röôïu say, chaäp chôøn trong moäng.
Thaáy ngöïa ñeán taän cöûa baùo tin mình thi ñoã tieán só, ñöôïc vaøo haøn laâm
ñieän thí, höùng chí anh ta goïi lyù tröôûng ñeå ra oai vôùi xoùm laøng, goïi
maõi chaúng ai thöa, chæ coù baø vôï leân tieáng: trong nhaø coù moãi moät baø
giaø sôùm toái lo côm nöôùc cho anh, laáy ñaâu ra lyù tröôûng haàu haï keû
ngheøo kieát xaùc nhö anh. Anh ta môùi tænh ngoä, trôû veà vôùi cuoäc soáng
hieän thöïc. Phaûi laø ngöôøi coù theå nghieäm saâu saéc veà söï ñöôïc maát
treân con ñöôøng khoa hoïan môùi coù theå gieãu côït thaám thía nhö theá.
3.Ca
ngôïi tình yeâu chaân chính.
Ñaây
laø maûng thaønh coâng nhaát cuûa Lieâu Trai. Ôû maûng ñeà taøi thöù hai, Boà
Tuøng Linh laø moâït taùc giaû coù ñoùng goùp ñaùng keå, nhöng khoâng baèng
Ngoâ Kính Töû.
Boà
Tuøng Linh laø taùc giaû hieám hoi ñöôïc ñaøo taïo theo giaùo lyù Khoång Maïnh
maø laïi nhieät tình ca ngôïi tình yeâu trai gaùi, coå vuõ hoï ñaáu tranh vöôït
qua chöôùng ngaïi ñeå giaønh laáy tình yeâu töï do vaø hoân nhaân daân chuû.
Tình
yeâu hoân nhaân maø Boà Tuøng Linh ñeà cao laø loaïi tính yeâu:
-Khoâng
bò raøng buoäc bôûi leã giaùo, coâng khai leân aùn ñaïo ñöùc phong kieán caûn
trôû tình yeâu.
-Tình
yeâu khoâng döïa treân moân ñaêng hoä ñoái maø laø trai taøi gaùi maïo.
-Khoâng
phaân bieät traàn gian, aâm theá, ngöôøi- hoà ly, giai caáp…chung thuûy.
-Ca
ngôïi nhöõng raïo röïc yeâu ñöông, khaùt khao ñoøi hoûi, nhöõng nhu caàu caù
nhaân cuûa thanh nieân nam nöõ khieán cho khoâng ít nhaø nho khaéc kyû tröôùc
kia cho Lieâu Trai laø daâm thö, buoâng thaû…
-Ñeà
cao nhöõng nhaân vaät phuï nöõ xinh ñeïp, thoâng minh, ñaùng yeâu, heát loøng
vì tình yeâu, daùm soáng daùm cheát cho ngöôøi mình yeâu (Anh Ninh, Thanh
Phöôïng, Nha Ñaàu, Lieân Höông, …). Vì theá taäp truyeän vieát veà ma quaùi,
hoà ly maø vaãn khoâng taïo caûm giaùc gheâ rôïn.
Nhöõng
truyeän tieâu bieåu laø A Baûo, Anh Ninh, Baïch Thu Luyeän, Hoa sen hoùa
ngöôøi, Thuïy Vaân, Thanh Phöôïng, Kyù sinh, Lieân Thaønh, Nha ñaàu…
Anh
Ninh laø nhaân vaät ñöôïc mieâu taû thaønh coâng, coù caù tính sinh ñoäng,
naøng xinh ñeïp, thoâng minh, giaøu tình caûm, ngaây thô, yeâu ñôøi. Chính caùi
cöôøi ngaây thô thöôøng xuyeân khoâng döùt ôû naøng môùi trôû thaønh moät trong
nhöõng bieåu hieän quan troïng trong tính caùch rieâng cuûa naøng. Ôû ñaâu coù
naøng laø ôû ñoù vang leân tieáng cöôøi gioøn giaõ. Tieáng cöôøi cuûa naøng
mang yù nghóa môùi meû ôû choã xaõ hoäi phong kieán baét ngöôøi phuï nöõ phaûi
nghieâm trang, laëng leõ, thaäm chí ñeán cöôøi cuõng khoâng ñöôïc hôû raêng. Vì
theá hình aûnh Anh Ninh töôïng tröng cho söï vuøng vaãy thoùat khoûi nhöõng
raøng buoäc nghieät ngaõ ñoù.
A Baûo
mieâu taû sinh ñoäng anh chaøng Toân Töû Sôû si tình. Anh ta coù 6 ngoùn tay,
khi nhôø baø moái ñeán daïm hoûi, A Baûo noùi ñuøa caét ngoùn tay thöøa ñi toâi
seõ laáy, anh ta töôûng thaät, caén raêng chaët ñöùt ngoùn tay. Tieát thanh
minh, troâng thaáy A Baûo, hoàn anh ta laäp töùc quaán quít bay theo A Baûo, ôû
chung ba ngaøy, baø ñoàng môùi goïi ñöôïc hoàn veà. Thaáy con veït cheát,
chaøng öôùc mình hoùa thaønh con veït bay tôùi nhaø naøng, noùi xong ñaõ bieán
thaønh con veït thaät, bay ñi. Taám loøng cuûa chaøng ñaõ caûm ñoäng A Baûo.
Buùt phaùp töôûng töôïng kyø dieäu cuûa taùc giaû nhaèm ca ngôïi tình yeâu
trong saùng vaø maïnh meõ ñoái laäp vôùi leã giaùo phong kieán.
Haï
Sinh trong Thuïy Vaân yeâu naøng vì taám loøng tri kyû, ngay caû khi coâ gaëp
tai hoïa, maët noåi ñaày veát ñen, vaãn khoâng thay loøng ñoåi daï, cöôùi naøng
laøm vôï, tình yeâu cuûa hoï laøm caûm ñoäng vaø naøng laïi ñöôïc traû laïi
nhan saéc khi xöa.
Caûnh
Khöù Beänh vaø Thanh Phöôïng trong Thanh Phöôïng ñaõ si meâ trong moái tình
quaán quít : cöôùi ñöôïc coâ em thì ngoâi vua cuõng khoâng ñoåi. Coøn Thanh
Phöôïng thì baát chaáp söï raên ñe ngaên caám cuûa oâng chuù cay nghieät ñeå
giaønh quyeàn chuû ñoäng trong tình yeâu vaø hoân nhaân.
….
Vaø
coøn raát nhieàu truyeän ca ngôïi tình yeâu chung thuûy, ñeïp ñeõ nhö Hoøang
Sinh trong Höông Ngoïc yeâu hai chò em Höông Ngoïc vaø Giaùng Tuyeát laø hoùa
thaân cuûa hoa maãu ñôn vaø hoa naïi ñoâng, töï nguyeän bieán thaønh moät goác
hoa caïnh hai hoa kia ñeå hoâm sôùm beân nhau….
Ngoøai
ba noäi dung keå truyeän Lieâu Trai coøn coù nhöõng truyeän ñeà caäp ñeán tình
baïn, ñeán theá giôùi ñaøo nguyeân lyù töôûng, ñeán ma quyû haïi ngöôøi… Lieâu
Trai khoâng ñôn thuaàn laø moät boä truyeän quaùi laï ñeå giaûi trí luùc nhaøn
roãi maø ñem ñeán nhieàu baøi hoïc boå ích trong vieäc nhaän thöùc xaõ hoäi,
hieåu bieát cuoäc ñôøi, baøi hoïc laøm ngöôøi…
Veà
ngheä thuaät, Lieâu trai coù nhöõng ñaëc ñieåm sau:
1.Tieáp
thu ñieåm maïnh cuûa chí quaùi vaø truyeàn kyø. Töôøng taän tæ mæ hôn chí quaùi
nhöng coâ ñoïng haøm suùc hôn truyeàn kyø.
2.Söùc
töôûng töôïng kyø aûo: döông gian vaø aâm phuû xen keõ nhau nhö khoâng coù gì
caùch böùc, con ngöôøi vaø yeâu tinh bieán hoùa, chung soáng haøng ngaøy nhö
moät söï thaät bình thöôøng. Noùi chuyeän ma quyû maø khoâng gaây caûm giaùc
ruøng rôïn maø laïi coù phaàn gaàn guõi thaân thieát. Ñeà taøi quaùi laï maø
vaãn phaûn aùnh chaân thaät cuoäc soáng.
3.Keát
caáu truyeàn thoáng: coù ñaàu coù ñuoâi, nhaân vaät söï vieäc coù nguoàn goác,
quaù trình vaø keát thuùc. Trong khi mieâu taû coù chuù yù ñeán nhöõng chi
tieát eùo le, haáp daãn gaây thu huùt.vaên ngaén goïn, haøm suùc, ít thaáy
ñoïan naøo taùc giaû ñi laïc ñeà.
Taûn
Ñaø khi dòch Lieâu Trai ñaõ nhaän xeùt: truyeän Kieàu bao nhieâu caâu luïc baùt
maø khoâng caâu naøo gioáng caâu naøo, Lieâu Trai bao nhieâu truyeän lôùn nhoû
maø khoâng truyeän naøo phaûng phaát truyeän naøo”.
Tieåu
thuyeát chí dò tröôùc ñaây chöa mang yù thöùc chaâm bieám xaõ hoäi pheâ phaùn
hieän thöïc, Boà Tuøng Linh ñaõ mang ñeán cho doøng truyeän naøy moät noäi dung
môùi.
*HOÀNG
LAÂU MOÄNG.
Hoàng Laâu Moäng (giaác moäng laàu son)
coøn coù teân laø Thaïch ñaàu kyù (Caâu chuyeän hoøn ñaù), Kim Laêng thaäp nhò
kim thoa (Möôøi hai chieác traâm vaøng ñaát Kim Laêng) laø boä tieåu thuyeát
hieän thöïc vó ñaïi xuaát hieän vaøo thôøi Caøn Long (cuoái theá kyû 18). Ñaây
laø taùc phaåm coù yù nghóa caém moác moät giai ñoaïn vaên hoïc vì dung löôïng
ñoà soä, söï thaønh thuïc trong phöông phaùp saùng taùc, söï aâm vang cuûa
nhöõng chuyeån mình lòch söû maø noù mang ñeán cho ngöôøi ñoïc.
Ñaàu
nieân hieäu Gia Khaùnh, Hoàng Laâu Moäng ñaõ trôû neân noåi tieáng khaép caû
nöôùc, ngöôøi ta tranh nhau mua ñoïc, thaäm chí coøn coù caâu “khai ñaøm baát
thuyeát Hoàng Laâu Moäng, ñoäc taän thi thö dieäc uoång nhieân” (Môû ñaàu caâu
chuyeän maø khoâng noùi Hoàng Laâu Moäng thì ñoïc heát thi thö cuõng uoång
coâng)
Taùc
phaåm goàm 120 hoài do 2 taùc giaû saùng taùc. Taøo Tuyeát Caàn 80 hoài ñaàu
vaø döï thaûo 40 hoài sau, vaø Cao Ngaïc 40 hoài sau döïa theo döï thaûo vaø
hoaøn chænh boä truyeän.
I.Taùc
giaû.
-Taøo
Tuyeát Caàn (1716-1763?) xuaát thaân doøng doõi ngöôøi Haùn nhöng nhaäp tòch
Maõn. Giai ñình oâng töø ñôøi xöa ñaõ laøm quan cho nhaø Maõn, vua Khang Hy 5
laàn ñi kinh lyù phöông Nam thì ñaõ 4 laàn truù taïi nhaø oâng. Qua ñoù coù
theå thaáy ñöôïc cuoäc soáng haøo hoa vaø moái quan heä maät thieát giöõa gia ñình
hoï Taøo vôùi hoaøng thaát.
Khoâng
nhöõng vaäy, gia ñình oâng coøn coù truyeàn thoáng veà vaên hoïc. Oâng noäi
oâng laø Taøo Daàn laø nhaø thô, töø, soaïn saùch.
Thôøi
nieân thieáu, oâng soáng moät cuoäc soáng sung söôùng, nhöng sau ñoù cha oâng
bò caùch chöùc, tòch bieân gia saûn, cuoäc soáng khoán khoå baét ñaàu, nhaø hoï
Taøo suy taøn nhanh choùng. Aûnh höôûng cuûa giai caáp quyù toäc trong con
ngöôøi oâng raát roõ: moät maët oâng quyeán luyeán vôùi nhöõng kyû nieäm vaø
haøo quang quaù khöù , vì theá theá giôùi quan cuûa oâng nhuoám maøu saéc hö
voâ vaø bi quan. Maët khaùc, töø choã cöïc thònh ñeán choã cöïc suy, oâng nhaän
thöùc ñöôïc baûn chaát xaáu xa toäi aùc cuûa giai caáp thoáng trò, chieâm
nghieäm saâu saéc hôn veà nhöõng gì ñaõ traûi qua trong quaù khöù. Ñaùng chuù
yù laø vì gia ñình oâng laø moät haøo moân voïng toäc coù quan heä maät thieát
vôùi cung ñình neân caøng bieåu hieän ñaày ñuû baûn chaát huû baïi cuûa giai
caáp boùc loät, phaûn aùnh taäp trung hôn maâu thuaãn xaõ hoäi ñöông thôøi. Oâng
deã daøng nhaän thaáy hoaëc caûm nhaän söï khuùc xaï cuûa nhöõng hieän töôïng
lòch söû. Taát caû nhöõng ñieàu naøy chuaån bò saún voán soáng doài daøo cho
saùng taùc cuûa oâng sau naøy.
Veà con
ngöôøi Taøo Tuyeát Caàn, chuùng ta chæ bieát raát sô löôïc: gioûi thô, kheùo
veõ, thích röôïu, cao ngaïo. Luùc vieát xong taùm möôi maáy hoài, vì oám ñau
khoâng tieàn chaïy chöõa, laïi theâm ñau khoå vì ñöùa con yeâu cheát yeåu, oâng
ñaõ töø traàn.
-Cao
Ngaïc laø ngöôøi giöõ nhieàu chöùc quan lôùn trong trieàu ñình Caøn Long, Gia
Khaùnh. Hoøan caûnh khaùc nhau ñoù khieán cho taùc phaåm tuy veà cô baûn khoâng
coù daáu veát chaép vaù nhöng khuynh höôùng tö töôûng coù khaùc. Cao Ngaïc ñeå
nhaân vaät chính laø Baûo Ngoïc ñi thi, ñoã ñaït, laáy vôï, coù con trai noái doõi
roài môùi ñi tu chöù khoâng nhö döï thaûo cuûa Taøo Tuyeát Caàn laø boû ñi maát
tích sau khi tình yeâu tan vôõ. Cao Ngaïc cuõng ñeå cho gia ñình hoï Giaû ñöôïc
minh oan, phuïc chöùc, coá gaéng toâ ñieåm cho böùc tranh xeá chieàu cuûa hai
phuû Vinh Ninh moät maøu saéc töôi saùng. Söï ñoåi thay naøy theå hieän kyø
voïng cuûa hoï Cao ñoái vôùi moät gia ñình voïng toäc, yù muoán ñaåy luøi keát
thuùc bi kòch ñang aùm aûnh nhöõng ñöùa con trung thaønh cuûa cheá ñoä phong
kieán.
II.Noäi
dung Hoàng Laâu Moäng.
1.Pheâ
phaùn xaõ hoäi phong kieán.
Boä
saùch laáy chuyeän yeâu ñöông laøm trung taâm, laáu hai phuû Vinh Ninh laøm
hoøan caûnh, qua ñoù vaïch traàn cuoäc soáng xaáu xa cuûa giai caáo thoáng trò
phong kieán, töø ñoù cho ta thaáy vaän meänh lòch söû cuûa xaõ hoäi phong kieán
taát phaûi ñi ñeán choã suïp ñoå.
-Phuû
Vinh quoác laø moät ñaïi gia ñình quyù toäc phong kieán goàm maáy chuïc ngöôøi
chuû vaø haøng maáy traêm noâ boäc. Phía trong daõy töôøng bao “chieám maát
quaù nöûa phoá” naøy ñang laáp loù nhöõng maâu thuaãn vaø xung ñoät khoâng theå
traùnh khoûi cuûa xaõ hoäi aáy. Nhöõng hieän töôïng thuø haèn, ngh kî, doái
traù, keøn cöïa, tranh ñoaït giöõa ngöôøi vaø ngöôøi… nhöng laïi bò coá goø
trong moät traät töï phong kieán nghieâm ngaët vaø ñöôïc che giaáu döôùi moät
“taám maøn the eâm aùi bao truøm leân moïi quan heä gia ñình phong kieán”. Maáy
traêm con ngöôøi ôû ñaây suoát ngaøy baän roän tíu tít chæ ñeå nhaèm moät
vieäc: laøm theá naøo ñeå höôûng laïc, ñeå boïn chuû phong kieán tieâu khieån
cho heát nhöõng naêm thaùng maø boïn chuùng caûm thaáy quaù leâ theâ, quaù
chaùn ngaùn. Nhöõng moùn chi tieâu trong nhaø chuû yeáu döïa vaøo vieäc boùc
loät ñòa toâ phong kieán baèng hieän vaät laãn baèng tieàn maø haøng naêm noâng
daân coáng noäp (hoài 53: OÂ Tieán Hieáu noäp toâ)
Nhöng
trong khi boïn thoáng trò phong kieán phuû Vinh quoác ñaém ñuoái trong cuoäc
soáng höôûng laïc thì beân ngoøai böùc töôøng vöôøn Ñaïi Quan laïi ñang luït
haïn maát muøa, troäm cöôùp nhö ong. Giai ñoaïn sau, khi khi maùu vaø moà hoâi
cuûa noâng daân ñaõ bò vaét kieät maø kh6ong ñuû cung phuïng cho hoï thì gia
ñình naøy buoäc phaûi baùn daàn ñoà ñaïc ñeå duy trì cuoäc soáng xa hoa. Gia
ñình naøy chính laø hình aûnh thu nhoû cuûa xaõ hoäi phong kieán Trung Quoác
“con saâu traêm chaân, cheát vaãn khoâng cöùng” (lôøi Thaùm Xuaân), ñoù laø
“beà ngoøai tuy khoâng ñoåi nhöng trong ruoät thì ñaõ roãng khoâng roài”, beà
ngoøai hieån haùch maø beân trong khoâ caèn chính laø hình aûnh töôïng tröng
cho giai caáp thoáng trò cuûa cheá ñoä phong kieán baáy giôø: ra söùc toâ veõ
cho caûnh thaùi bình, hoøng duy trì caùi thònh theá ngoaøi maët, nhöng thöïc
chaát ñaõ thoái naùt quaù möùc vaø ñang nung uû haøng loaït nguy cô saép ñeán
ngaøy buøng noå, maëc duø noù ñaõ phaûi vieän daãn ñeán ñuû thöù phaùp cheá, ñaïo
ñöùc, quan nieäm… ñeå duy trì nhöng caøng ngaøy caøng theå hieän söï voâ lyù,
aùp cheá. Nhöõng thay ñoåi thònh suy cuûa phuû Vinh quoác phaûn aùnh giaùn
tieáp xu theá taát yeáu cuûa lòch söû thôøi ñaïi ñoù.
-Cheá
ñoâï phong kieán suy taøn aáy coøn ñöôïc theå hieän qua nhöõng hieän töôïng ñen
toái, huû baïi: hoang daâm, voâ só nhö Giaû Traân, Giaû Lieãn, Giaû Dung, gieát
ngöôøi khoâng gôùm tay döôùi caùi voû töôi cöôøi xinh ñeïp nhö Phöôïng Thö (
Vöu Nhò Thö), löu manh nhö Tieát Baøn gieát ngöôøi maø vaãn khoâng vieäc gì,
beà ngoøai nhaân haäu nhöng beân trong taøn aùc nhö Baûo Thoa, Vöông Phu nhaân(
qua caùi cheát cuûa Kim Xuyeán)… Hoàng Laâu Moäng ñaõ vaïch traàn moät caùch
sinh ñoäng: chính caùi nôi ñöôïc trang hoøang toâ ñieåm ñeïp ñeõ nhaát trong xaõ
hoäi laïi laø nôi baån thæu xaáu xa nhaát. Trong caùi phuû Giaû chan chöùa
höông vò “thi thö hoäi hoïa” kia, vaên minh phong kieán chaúng qua chæ laø
chieác aùo choøang ñeïp ñeõ che giaáu bao nhieâu toäi aùc maø thoâi.
-Cuoäc
soáng thoái naùt muïc ruoãng cuûa gia ñình phong kieán coøn boäc loä ôû cuoâc
soáng xa hoa phung phí cuûa hoï. Taøo Tuyeát Caàn coù taøi vaïch ra yù nghóa
khaùc thöôøng cuûa nhöõng hieän töôïng sinh hoïat nhìn qua töôûng chöøng nhö
raát bình thöôøng. Giaû Maãu nhö mt vò thaùi thöôïng hoøang muoán gì ñöôïc
naáy, sinh nhaät maø cuõng môøi con haùt ñeán giuùp vui, ñaùm ma Taàn thò cuõng
maát maáy vaïn laïng baïc, ñoùn Nguyeân phi veà thaêm nhaø moät buoåi maø phaûi
chuaån bò maáy thaùng, xaây caû Ñaïi Quan vieân laøm nôi nghæ chaân… roài
nhöõng cuoäc haùt xöôùng, laøm thô ngaâm vònh cuûa caùc coâng töû tieåu thö
raùch vieäc…taùc giaû ñaõ coá yù taû tæ mæ nhöõng buoåi tieäc möøng naêm môùi,
trung thu, nguyeân tieâu, cho giaø Löu – moät baø laõo noâng daân ngheøo
ñoùi-nhaän xeùt: chæ moät böõa tieäc ôû ñaây cuõng baèng noâng daân soáng caû
naêm, thaùn phuïc tröôùc caùch muoái caø caàu kyø… oâng cuõng khoâng phaûi
ngaãu nhieân ñöa ra hai caûnh ñoái laäp ñaàu vaø cuoái taùc phaåm khi Phöôïng
Thö oám khoâng tìm ñaâu ra hai laïng nhaân saâm: söï suy suïp cuûa gia ñình hoï
Giaû laø do hoøang hoân cuûa cheá ñoä phong kieán ñang ñeán gaàn.
Nhö
vaäy coù theå noùi, Hoàng Laâu Moäng boäc loä söï chaùn gheùt cuøng cöï, loøng
phaãn noä phaûn khaùng ñoái vôùi cuoâc soáng trong thôøi ñaïi phong kieán, laø taùc
phaåm pheâ phaùn toøan boä moïi lónh vöïc cuûa xaõ hoäi phong kieán (phaàn pheâ
phaùn giaùo duïc, thi cöû, tình yeâu, hoân nhaân seõ ñöôïc phaân tích trong
phaàn noùi veà nhaân vaät chính). Trong cheá ñoä phong kieán, hieám coù taùc
phaåm naøo vaïch ra söï thoái naùt cuûa xaõ hoäi phong kieán veà maët cô caáu
xaõ hoäi vôùi moät taàm roâng lôùn nhö vaäy.
2.Hình
töôïng nhaân vaät.
Giaù
trò cuûa Hoàng Laâu Moäng khoâng chæ laø pheâ phaùn moät caùch ngheä thuaät xaõ
hoäi phong kieán maø oâng ñang soáng, maø coøn laø noùi veà nhöõng nhaân vaät
phaûn nghòch choáng laïi leã giaùo phong kieán, ñaëc bieät ca ngôïi tình yeâu
töï do.
-Giaû
Baûo Ngoïc laø nhaân vaät taäp trung buùt löïc vaø göûi gaém vaøo ñoù nhieàu
taâm huyeát nhaát. Theo khaûo cöùu, nhaân vaät naøy coù söï töï theå nghieäm
cuûa chính taùc giaû nhöng khoâng phaûi laø töï truyeän maø laø moât hình
töôïng ngheä thuaät hoaøn chænh do taùc giaû khaùi quaùt töø nhöõng nhaân vaät
cuøng loaïi.
Ñieåm
noåi baät nhaát cuûa nhaân vaät naøy laø tính chaát phaûn nghòch, tröôùc sau
anh ta haønh ñoäng ra ngoøai khuoân khoå cuûa ñaïo ñöùc tinh thaàn phong kieán:
khoâng thích laøm quan, thi cöû, goïi vaên baùt coå laø “caùi caàn caâu côm”
moät caùch khinh mieät, ai nhaéc ñeán coâng danh lôïi loäc, thi cöû laø anh ta
laùnh xa ngay; anh ta caûm nhaän ñöôïc söï maát töï do trong suy nghó vaø haønh
ñoäng cuûa mình, ñieàu maø Giaû Chính- cha anh, tín ñoà trung thaønh baäc nhaát
cuûa cheá ñoä phong kieán- khoâng bao giôø nghó ñeán, bò troùi buoäc vaøo
nhöõng quan nieäm toâi trung con hieáu cuûa cheá ñoä phong kieán, anh ta coá
böùt phaù ra; do cuoäc soáng ñaëc bieäât, ñöôïc Giaû Maãu yeâu quyù, anh coù
dòp chung loän vôùi phuï nöõ trong choán phoøng the, soáng giöõa 12 coâ em hoï
vaø moät ñaùm nöõ tyø, Baûo Ngoïc coù moäât quan nieäm khaùc thöôøng, anh
khoâng khinh thöôøng phuï nöõ nhö nhöõng nhaø nho khaùc maø laïi quyù troïng,
naâng niu hoï, anh noùi: xöông thòt cuûa phuï nöõ laø nöôùc keát thaønh, xöông
thòt con trai laø buøn keát thaønh. Ta troâng thaáy con gaùi thì thoaûi maùi
thanh thaûn, thaáy con trai thì nhö nhieãm hôi dô baån kinh ngöôøi”. Chính vì
vaäy maø anh boäc loä tình yeâu thöông tha thieát ñoái vôùi ngöôøi phuï nöõ,
anh ñoái xöû thaân aùi vôùi caùc coâ em hoï ñaõ ñaønh, vôùi nöõ tyø anh cuõng
khoâng coù daáu aán caùch bieät giai caáp: quaït cho nöõ tyø nguû, laøm thô
khoùc coâ nöõ tyø töï töû cheát, ñeán ngaøy gioã thì thöùc daäy ñi ra ngoøai
thaønh cuùng baùi, laøm vaên teá… theo anh, phuï nöõ ñaùng kính troïng vì hoï
xa coâng danh lôïi loäc. Noùi toùm laïi laø baát cöù caùi gì xaõ hoäi phong
kieán ñeà cao thì Baûo Ngoïc töø choái vaø phaûn khaùng.
Ñænh
cao phaûn khaùng trong con ngöôøi Baûo Ngoïc laø tình yeâu vôùi LaÂm Ñaïi
Ngoïc.
-Laâm
Ñaïi Ngoïc cuõng laø moät hình töôïng phaûn nghòch cuûa cheá ñoä phong kieán.
Naøng xuaát thaân trong moät gia ñình “thö höông moân ñeä”, vì cha meï maát
sôùm, aên nhôø ôû ñaäu trong phuû Giaû laâu daøi vôùi tö caùch laø chaùu
ngoaïi. Tính caùch naøng giaøu töï aùi, kieâu kyø, chæ sôï ngöôøi ta kyø thò,
khinh mieät. Cuoäc soáng aên nhôø ôû ñaäu ñeå laïi moät noãi ñau khoù tan trong
saâu thaúm taâm hoàn naøng. Naøng khoâng chòu tuaân theo soá meänh nhöng laïi
baát löïc khoâng laøm sao thoaùt khoûi. Chính vì vaäy naøng thöôøng than thaân
traùch phaän, caùm caûnh thaân mình. Caûnh nhoän nhòp phoàn hoa cuûa vöôøn Ñaïi
quan, tieáng cöôøi ñuøa vui veû cuûa moïi ngöôøi, thaäm chí caûnh thieân nhieân
gioù thu möa ñeâm, hoa ruïng lieãu bay cuõng khieán naøng chaïnh loøng thöông
xoùt. Ña saàu ña caûm trôû thaønh neùt ñaëc tröng trong tính caùch coâ thieáu
nöõ naøy, khoùc loùc trôû thaønh chuyeän thöôøng nhaät trong cuoäc soáng cuûa
naøng ->ñaëc tröng tính caùch naøy töï noù trôû thaønh moät neùt phaûn
nghòch tuy khoâng taùch rôøi hoaøn caûnh soáng cuûa naøng. Trong xaõ hoäi phong
kieán, ngöôøi phuï nöõ khoâng ñöôïc quyeàn quyeát ñònh vaän meänh cuûa mình,
chæ bieát than thaân, caûm thaáy soá phaän mình nhö caùnh hoa rôi, ñoù laø söï
töï yù thöùc veà baûn thaân nhöng khoâng laøm gì ñöôïc.
Tình
yeâu cuûa Baûo Ngoïc khoâng ñem laïi haïnh phuùc cho Laâm Ñaïi Ngoïc maø chæ
khieán cho naøng caûm thaáy söï aùp böùc naëng neà hôn cuûa cheá ñoä phong
kieán, thôøi baáy giôø yeâu ñöông töï do thöôøng bò xem laø haønh vi voâ ñao
ñöùc, vì theá moät ngöôøi xuaát thaân töø giai caáp phong kieán nhö Ñaïi Ngoïc
laïi caøng bò quan nieäm naøy chi phoái, naøng luoân ôû trong traïng thaùi maâu
thuaãn: moät maët tha thieát muoán Baûo Ngoïc boäc loä tình yeâu, moät khaùc
khi Baûo Ngoïc maïnh daïn toû tình thì naøng laïi giaän, cho laø khinh thöôøng,
laêng nhuïc mình ( taøi phaân tích taâm lyù cuûa Taøo Tuyeát Caàn), theá nhöng
khi tình yeâu naøy ngaøy caøng saâu saéc vaø boäc loä ra (coù laàn Baûo Ngoïc
töôûng naøng veà nam neân ngaát ñi) thì noù gaëp phaûi söï choáng ñoái cuûa gia
toäc phong kieán, ñöùng ñaàu laø Giaû Maãu, cho raèng naøng yeáu ñuoái, tính
neát khoâng hôïp vôùi khuoân pheùp khueâ caùc phong kieán, maø coù caûm tình
vôùi Tieát Baûo Thoa hôn. Cuoái cuøng hoï ñaõ duøng keá traùo hoân, thay choã
Laâm Ñaïi Ngoïc laø Tieát Baûo Thoa, laøm cho Ñaïi Ngoïc phaûi ngaäm hôøn maø
cheát.
-Tieát
Baûo Thoa cuõng laø moät nhaân vaät chính trong taán tình yeâu tay ba naøy vôùi
nhöõng neùt goït duõa tinh vi. Naøng laø moät thieáu nöõ ñoan trang hieàn
thuïc, trong cuoäc soáng haøng ngaøy luoân cö xöû ñuùng möïc, an phaän tuøy
thôøi chöù khoâng boäc loä nhöõng tình caûm chaân thöïc nhö Laâm Ñaïi Ngoïc.
Laø con moät trong boán doøng hoï lôùn nhaát thôøi baáy giôø, gia theá naøng
hôn haún Laâm Ñaïi Ngoïc, laïi ñöôïc loøng taát caû moïi ngöôøi, khoân kheùo
trong caùch ñoái nhaân xöû theá, neân khi choïn leân baøn caân, naøng chieám öu
theá hôn haún Ñaïi Ngoïc, vaø trong taâm hoàn Baûo Ngoïc, khoâng phaûi khoâng
coù luùc xao xuyeán tröôùc naøng “heã gaàn coâ chò thì queân khuaáy coâ em”.
Tuøy
thôøi ñoái xöû chính laø ñaëc tröng tính caùch cuûa Baûo Thoa, nhöng trong xaõ
hoäi ñoù, tính caùch naøy ñoâi khi laïi trôû neân giaû doái: ngaøy sinh nhaät
Giaû Maãu, bieát baø giaø raêng yeáu neân khi ñöôïc hoûi thích aên moùn gì
naøng ñaõ keå ra nhöõng moùn meàm ñeå baø aên ñöôïc laøm baø raát haøi loøng;
Nguyeân phi ôû trong cung göûi moât caâu ñoá veà cho moïi ngöôøi ñoaùn, Baûo
Thoa roõ raøng thaáy “chaû coù gì môùi laï cho laém”, nhöng ngoaøi mieâng vaãn
“taám taéc khen, noùi laø khoù ñoaùn, roài vôø suy nghó, kyø thöïc thì naøng ñoaùn
ra töø laâu roài”. Coù laàn voâ tình nghe troäm hai a hoøan taâm söï, naøng sôï
baát lôïi cho mình neân nghó ra meïo ve saàu loät xaùc, coá yù ñi maïnh, mieäng
goïi Laâm Ñaïi Ngoïc laøm cho hai ngöôøi naøy cöù laàm laø coâ laâm naáp ôû
ñaây, nhaát ñònh nghe thaáy heát…
Trong
caùch cö xöû cuûa naøng coøn aàn naùu baûn chaát xaáu xa cuûa giai caáp boùc
loät. Khi Kim Xuyeán bò Vöông Phu Nhaân taùt roài nhaûy xuoáng gieáng töï töû,
Taäp Nhaân thì rôi nöôùc maét, Vöông Phu nhaân laø ngöôøi laõnh ñaïm voâ tình
maø cuõng thaáy löông taâm caén röùt, rieâng Baûo Thoa thì laïnh luøng khuyeân
nhuû Vöông phu nhaân, moïi toäi loãi ñoå leân ñaàu Kim Xuyeán laø hoà ñoà, roài
noùi chæ caàn vaøi laïng baïc laøm ma laø troïn tình chuû tôù roài (trong khi
Baûo Ngoïc thì laøm vaên teá, khoùc loùc)
Moïi
haønh ñoäng cuûa Baûo Thoa ñeàu bò chi phoái bôûi tö töôûng phong kieán thaâm
caên coá ñeá. Maëc duø hoïc gioûi, laøm thô hay, naøng chaúng bao giôø laáy ñoù
laøm töï haøo, laïi coøn noùi: boïn con gaùi chuùng mình khoâng bieát chöõ maø
laïi hay ñaáy, chæ caàn bieát theâu thuøa may vaù laø ñöôïc. laïi coøn khuyeân
nhuû Baûo Ngoïc chaêm lo hoïc haønh ñeå thi cöû laäp thaân döông danh…
Suy cho
cuøng, tuy aûnh höôûng tö töôûng phong kieán nhöng Baûo Thoa vaãn coøn laø moät
thieáu nöõ chöa ra khoûi choán phoøng khueâ, ôû naøng vaãn coøn moät vaøi ñieåm
chöa bò tieâm nhieãm noïc ñoäc cuûa chuû nghóa phong kieán. Ôû naøng cuõng naûy
nôû moät tình yeâu vôùi Baûo Ngoïc nhöng khoâng boäc loä ra nhö Ñaïi Ngoïc maø
luoân kìm neùn trong loøng. Giöõa hai ngöôøi laïi coù maâu thuaãn veà tö töôûng
neân quan heä cuûa hoï khoâng theå bieán thaønh tình yeâu. Roát cuoäc tuy naøng
vaø Baûo Ngoïc thaønh vôï thaønh choàng nhöng vaãn khoâng ñöôïc höôûng haïnh
phuùc cuûa tình yeâu, naøng rôi vaøo caûnh goùa buïa. Ñoù laø bi kòch cuûa moät
keû toân thôø chuû nghóa phong kieán. Vaø nhìn chung nhaân vaät naøy ñaùng
thöông hôn ñaùng traùch.
-Ngoøai
ba hình töôïng nhaân vaät chính treân, Hoàng Laâu Moäng coøn coù nhieàu nhaân
vaät khaùc khaù sinh ñoäng nhö Phöôïng Thö, Giaû Chính, Giaû Maãu, Taäp Nhaân…
3.YÙ
nghóa xaõ hoäi cuûa tình yeâu trong Hoàng Laâu Moäng.
Qua
tính caùch ñieån hình vaø quan heä yeâu ñöông phöùc taïp cuûa ba nhaân vaät
chính, Hoàng LaÂu Moäng ñaõ trình baøy moät caùch sinh ñoäng moái maâu thuaãn
xung ñoät coù nhieàu yù nghóa xaõ hoäi saâu saéc. Ñoù laø söï xung ñoät giöõa
hai tö töôûng, hai loái soáng. Ban ñaàu, Baûo Ngoïc chöa haún ñaõ heát loøng
yeâu Ñaïi Ngoïc, cuõng xao xuyeán tröôùc dung nhan vaø tính caùch ñoan trang
thuøy mò cuûa Baûo Thoa, nhöng roài khi hieåu roõ tính caùch tö töôûng Baûo
Thoa, anh ta môùi thaáy laø khoâng hôïp chuùt naøo, coøn tính yeâu vôùi LAÂm
Ñaïi Ngoïc thì ngaøy caøng saâu saéc. Yù nghóa tö töôûng cuûa tính yeâu trong
taùc phaåm ôû choã: Giaû Baûo Ngoïc vaø Laâm Ñaïi Ngoïc laø hai keû phaûn
nghòch cuûa cheá ñoâï phong kieán, chính vì phaûn nghòch maø hoï yeâu nhau, vaø
caøng yeâu nhau thì hoï caøng phaûn nghòch maïnh meõ hôn.
Tình
yeâu trong xaõ hoäi phong kieán thöôøng ñöôïc xaây döïng theo moâ hình “phu
quyù phuï vinh, naøng thì coâng dung ngoân haïnh, ta thì hieàn haäu chuyeân
caàn”…laáy ñaïo ñöùc phong kieán laøm tieâu chuaån tính yeâu, laáy vinh döï
phong kieán laøm lyù töôûng haïnh phuùc. Nhöng Hoàng Laâu Moäng laïi phaù vôõ
hoøan toøan giôùi haïn tö töôûng aáy. Tieát Baûo Thoa laø moät giai nhaân phong
kieán kieåu maãu coù ñaày ñuû yeâu caàu coâng dung ngoân haïnh, laïi coù taøi,
theá nhöng vaãn khoâng haáp daãn ñöôïc Baûo Ngoïc, maø Laâm Ñaïi Ngoïc môùi laø
keû ñöôïc Baûo Ngoïc choïn, nguyeän suoát ñôøi soáng caûnh chuøa chieàn laïnh
leõo maø thöông nhôù naøng- ngöôøi khoâng bao giôø khuyeân chaøng laäp thaân
döông danh, luoân uûng hoä chaøng trong vieäc soáng theo yù mình, choáng laïi
chuû nghóa phong kieán. Chính ôû ñieåm naøy, tình yeâu trong Hoàng Laâu Moäng
mang moät tö töôûng raát cao.
Maët
khaùc, bi kòch cuûa tình yeâu naøy khoâng phaûi ngaãu nhieân maø coù. Tình yeâu
cuûa hoï bò vuøi daäp laø do ôû xaõ hoäi phong kieán Trung Quoác theá kyû 18,
lyù töôûng soáng vaø cung caùch yeâu ñöông cuûa hoï chöa ñöôïc moät löïc löôïng
xaõ hoäi maïnh meõ uûng hoä, chính vì vaäy, bi kòch aùi tình naøy coøn laø bi
kòch cuûa nhöõng tính caùch, bi kòch cuûa thôøi ñaïi, bi kòch cuûa löïc löôïng
choáng phong kieán coøn chöa ñòch noåi theá löïc huû baïi thuû cöïu coøn lôùn
maïnh.
Haïn
cheá cuûa thôøi ñaïi vaø giai caáp trong tình yeâu naøy: hai nhaân vaät chính
xuaát thaân töø giai caáp phong kieán , leä thuoäc vaøo cuoäc soáng aên baùm,
cho neân tình yeâu cuûa hoï tuy coù ngöôïc laïi giai caáp nhöng khoâng theå
taùch rôøi giai caáp. Cuoäc soáng nhaøn roãi, ñöôïc cung phuïng, neân tình yeâu
cuûa hoï coù luùc vuïn vaët, vaån vô, yeáu ñuoái, trieàn mieân…ñaây cuõng laø
haïn cheá cuûa taùc phaåm.
Theá
giôùi quan cuûa Taøo Tuyeát Caàn mang naëng trieát lyù saéc khoâng, moäng aûo,
xem ñôøi ngöôøi phuø du, laøm cho taùc phaåm mang maøu saéc bi quan chuû nghóa
vaø thuyeát soá meänh khoâng theå xoùa nhoøa. Nhöng nhìn chung nhöõng haïn cheá
naøy khoâng laøm toån haïi ñeán giaù trò vó ñaïi cuûa Hoàng Laâu Moäng. Taøo
Tuyeát Caàn chính laø ñöùa con phaûn nghòch cuûa giai caáp quyù toäc suy taøn,
nhìn thaáy söï huû baïi vaø söï taøn luïi taát yeáu cuûa giai caáp mình vaø
vaïch traàn khoâng thöông tieác.
4.Thaønh
töïu ngheä thuaät.
Taøo
Tuyeát Caàn laø ngöôøi ñaõ ñöa ngheä thuaät saùng taùc tieåu thuyeát coå ñieån
leân ñeán ñænh cao nhaát.
-Taøi
xaây döïng nhaân vaät:nhöõng nhaân vaät soáng ñoäng, coù maùu thòt, roõ neùt.
Trong taùc phaåm xuaát hieän nhieàu thieáu nöõ, tuoåi na naù nhö nhau, cuøng
moäït hoøan caûnh soáng, ñieàu ñoù laøm cho vieäc mieâu taû tính caùch seõ khoù
khaên, theá nhöng Taøo Tuyeát Caàn ñaõ laøm ñöôïc ñieàu ñoù. Neùt oân hoøa cuûa
Taäp Nhaân khaùc vôùi neùt oân hoøa cuûa Bình Nhi, Laâm Ñaïi Ngoïc vaø Dieäu
Ngoïc cuøng coù neùt kieâu kyø, coâ ñoäc nhöng moät ngöôøi laø ni coâ xuaát
gia, moät ngöôøi laø tieåu thö. Tính kieâu kyø cuûa Dieäu Ngoïc laøm ngöôøi ta
thaáy laïnh, coøn ôû Ñaïi Ngoïc laøm ngöôøi ta noùng. Ngay caû nhöõng coâ nöõ
tyø cuõng ñöôïc mieâu taû tính caùch ñaày ñaën nhö Töû Quyeân, Tình Vaên…(sinh
vieân ñoïc theâm phaàn ngheä thuaät trong saùch thaày Thöù- khaù chi tieát,
nhaát laø ôû söï môùi meû cuûa vieäc phaân tích taâm lyù nhaân vaät)
-Tuaân
theo nghieâm ngaët nhöõng quy ñònh cuûa chuû nghóa hieän thöïc: baùm saùt cuoäc
soáng, khoâng toâ veõ, khoâng cöôøng ñieäu. Neáu nhö trong Taây Du, Tam Quoác,
tính caùch hoaëc haønh ñoäng thöôøng ñöôïc khoa tröông, phoùng ñaïi leân thì ôû
ñaây ñöôïc mieâu taû bình thöôøng nhö cuoäc soáng voán coù. Söùc haáp daãn
khoâng naèm ôû choã ly kyø maø naèm ôû nhöõng chi tieát thaät nhö cuoäc soáng
-> tuaân theo chuû nghóa hieän thöïc moät caùch nghieâm ngaët.
-Keát
caáu: tuaân theo keát caáu coå ñieån cuûa tieåu thuyeát chöông hoài, nhöng raát
löu loïat, lieàn maïch, khoâng thaáy söï göôïng gaïo, chaép vaù maø laø moät chænh
theå chöông naøy gaén boù vôùi chöông kia khoâng taùch rôøi. Ñaëc bieät Taøo
Tuyeát Caàn trong döï thaûo ñaõ maïnh daïn cho moät keát thuùc khoâng coù haäu-
khaùc vôùi motyp truyeàn thoáng.
-Ngoân
ngöõ: ñieâu luyeän, töï nhieân, giaøu söùc bieåu hieän, ñaëc bieât ngoân ngöõ
nhaân vaät chieám phaàn lôùn (ñoái thoïai, ñoäc thoïai…). Ngoân ngöõ bình dò,
mang aâm höôûng baïch thoïai, söû duïng nhöõng loái noùi trong daân gian… veà
maët ngoân ngöõ nhaân vaät, Hoàng Laâu Moäng ñaõ trôû thaønh taùc phaåm maãu
möïc nhaát trong tieåu thuyeát coå ñieån Trung Quoác.
Vì
nhöõng ñoùng goùp to lôùn veà maët noäi dung vaø ngheä thuaät, ngay töø khi ra
ñôøi, Hoàng Laâu Moäng ñaõ loâi cuoán söï chuù yù cuûa ñoäc giaû vaø caùc nhaø
nghieân cöùu. Coù moät thôøi gian, noù bò caám löu haønh, cho laø loaïi saùch
daâm thö, ñem ñoát ñi…theá nhöng duø bò nguyeàn ruûa vaø caám ñoùan ñeán ñaâu,
taùc phaåm vaãn ñöôïc ngöôøi ta löu truyeàn roäng raõi.
Chöa
coù boä saùch naøo gôïi höùng tìm toøi nhö Hoàng Laâu Moäng, ñaõ hình thaønh
moät höôùng goïi laø Hoàng hoïc- chuyeân nghieân cöùu veà Hoàng Laâu Moäng, coù
leõ ôû Trung Quoác, chæ coù hai nhaø vaên ñöôïc vinh döï naøy laø Taøo Tuyeát
Caàn vaø Kim Dung.
> Bài viết được đăng 4/2/2014
0 nhận xét:
Đăng nhận xét