ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ CHỒ CHÍ MINH
TRƯỜNG ĐH KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
KHOA VĂN HỌC VÀ NGÔN NGỮ
--------------------------------------------
TS. Trần Lê Hoa Tranh
LÒCH
SÖÛ VAÊN HOÏC TRUNG QUOÁC
THAØNH
PHOÁ HOÀ CHÍ MINH 2001
***
TÖ
LIEÄU THAM KHAÛO.
1.Baøi
giaûng vaên hoïc Trung Quoác- Löông Duy Thöù- NXB ÑH Toång Hôïp TP.HCM 1995.
2.Vaên
hoïc Trung Quoác giaûn yeáu- Phaïm Thò Haûo- NXB ÑHTH TP.HCM 1992.
3.Thô
ca coå ñieån Trung Quoác- GS. Löông Duy Thöù chuû bieân- NXB Treû- Hoäi nghieân
cöùu vaø giaûng daïy vaên hoïc TP.HCM 1997.
4.Thô
vaên coå Trung Hoa, maûnh ñaát quen maø laï- Nguyeãn Khaéc Phi- NXB Giaùo döïc
1998.
5.Vaên
hoïc söû Trung Quoác- (3 taäp) Nguyeãn Hieán Leâ- NXB Nguyeãn Hieán Leâ 1968.
6.Vaên
hoïc söû Trung Quoác (3 taäp)- Chöông Boài Hoøan, Laïc Ngoïc Minh- NXB Phuï nöõ
2000.
7.Lòch
söû vaên hoïc Trung Quoác (3 taäp)-Sôû nghieân cöùu vaên hoïc thuoäïc vieän
KHXH Trung Quoác –NXB Giaùo duïc 1995.
8.Khaùi
yeáu lòch söû vaên hoïc Trung Quoác (2 taäp)- NXB Thöôïng Haûi 2000.
9.Caâu chuyeän
vaên chöông phöông Ñoâng- Phan Nhaät Chieâu- NXB Giaùo duïc 1997.
10.
Giaùo trình vaên hoïc Phöông Ñoâng- Löông Duy Thöù chuû bieân- NXB ÑH Quoác gia
TP.HCM 1999.
TÖ
LIEÄU TAÙC PHAÅM.
1.Kinh
thi- Phaïm Thò Haûo tuyeån choïn- NXB ÑH KHXH &NV TP.HCM 1998.
2.Söû
kyù Tö Maõ Thieân-Tröông Chính dòch- NXB Vaên hoïc 1988.
3.Caùc
tuyeån taäp thô Ñöôøng nhö 300 baøi thô
Ñöôøng, Ñöôøng thi moät thuôû, Thô Ñöôøng (2 taäp)….
4.Toáng
töø- NXB
5.Ñöôøng
Toáng baùt ñaïi gia- NXB
6.Hí
khuùc Nguyeân- Minh- NXB
7.Caùc
boä tieåu thuyeát coå ñieån Trung Quoác tieâu bieåu: Tam quoác chí, Thuûy höû,
Taây du kyù, Hoàng Laâu Moâng, Lieâu trai chí dò, Kim Bình Mai, Chuyeän laøng
nho…
8.Truyeän
ngaén Loã Taán, kòch Taøo Ngu, thô Quaùch Maït Nhöôïc…
9.Truyeän
Giaû Bình Ao, Kim Dung, Quyønh Dao.
A.NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ GIÔÙI THUYEÁT.
(3
tieát)
A.1.CAÙCH CHIA THÔØI KYØ VAÊN
HOÏC.
Vaên
hoïc Phaùp chia laøm nhieàu thôøi kyø, moãi thôøi kyø töông öùng vôùi moät theá
kyû: nhö theá kyû XVII laø thôøi kyø coå ñieån, theá kyû XVIII laø thôøi kyø
aùnh saùng, theá kyû XIX laø laõng maïn…
Vaên hoïc Anh vöøa chia theo theá kyû, nhö theá kyû XVIII laø
theá kyû xung ñoät giöõa hai phaùi duy lyù vaø kinh nghieäm, nhöng cuõng chia
theo töøng trieàu ñaïi, nhö coù trieàu ñaïi Elisabeth, töùc thôøi kyø vaên hoïc
Phuïc höng, trieàu ñaïi Victoria, laø thôøi kyø vaên hoïc hieän thöïc…
Nhöng vaên hoïc Trung Quoác thì ta phaûi chia theo trieàu
ñaïi. Caùc hoïc giaû Trung Hoa töø xöa
ñeán nay ñeàu nhaän raèng ôû nöôùc hoï, chính trò aûnh höôûng maät thieát
ñeán vaên hoïc. Caùc theå loaïi vaên hoïc ñeàu nhôø söï thuùc ñaåy, giuùp
ñôõ cuûa chính trò maø phaùt trieån, nhö phuù thònh ñôøi Haùn, thô thònh ñôøi
Ñöôøng, töø ñôøi Toáng, tuoàng ñôøi Nguyeân, tieåu thuyeát ñôøi Minh- Thanh….
Nhö vaäy chuùng toâi seõ trieån khai hoïc phaàn naøy theo
höôùng treân, ñi vaøo töøng trieàu ñaïi, neâu neùt noåi baät, thaønh töïu vaên
hoïc cuûa trieàu ñaïi ñoù, trieàu ñaïi naøo khoâng coù gì noåi baät seõ boû
qua.
Boá cuïc chung cuûa moãi phaàn seõ laø:
-
Vaøi neùt veà tình hình chính trò- xaõ hoäi.
-
Tình hình vaên hoïc.
-
Caùc taùc giaû hoaëc theå loaïi chính cuûa thôøi
kyø ñoù.
A.2.CAÙC TRIEÀU ÑAÏI LÒCH SÖÛ
TRUNG HOA.
Khoaûng
50 vaïn naêm tröôùc, treân löu vöïc soâng Hoaøng Haø ñaõ coù daáu veát cuûa
loaøi ngöôøi, tính töø khi coù xaõ hoäi loaøi ngöôøi thì lòch söû Trung Quoác
ñaõ toàn taïi khoaûng 5000 naêm. Ngöôøi ta chia lòch söû Trung Quoác laøm 6
giai ñoaïn lôùn:
-Nguyeân thuûy: haøng vaïn naêm veà tröôùc ñeán ñôøi Haï
(-2200)
-Noâ leä: Haï ñeán Taàn (-220)
-Phong kieán: Taàn ñeán chieán tranh thuoác phieän (-220 ñeán
1840)
-Caän ñaïi: chieán tranh thuoác phieän ñeán 1919
-Hieän
ñaïi: töø 1919-1949.
-Ñöông
ñaïi:töø 1949 ñeán nay.
Ñoù laø
caùch phaân chia lòch söû cuûa caùc nhaø nghieân cöùu Trung Quoác, coøn ñoái
vôùi caùc hoïc giaû phöông Taây thì lòch söû Trung Quoác chæ ñöôïc xaùc ñònh
roõ raøng töø naêm 1000 tröôùc Coâng nguyeân maø thoâi. Theo hoï, cuoán saùch
lòch söû coå nhaát laø Kinh Thö cuûa Khoång Töû (cuoán saùch naøy cho raèng
lòch söû Trung Quoác baét ñaàu töø naêm 2205 tröôùc Coâng nguyeân ) laø cuoán
saùch khoâng ñaùng tin caäy vì khoâng theå kieåm chöùng ñöôïc möùc ñoä chaân
thöïc lòch söû töø noù vì ñaây laø moät taùc phaåm vaên chöông. Hoï chæ coâng
nhaän lòch söû Trung Hoa töø ñôøi Chu trôû ñi (-1150 )
Töông
truyeàn raèng oâng toå cuûa daân toäc Trung Hoa laø Baøn Coå. Roài tôùi
caùc ñôøi Tam Hoaøng (Thieân hoaøng, Ñòa hoaøng, Nhaân hoaøng), Höõu
Saøo, Toaïi Nhaân, Phuïc Hy, Thaàn Noâng. Luùc baáy giôø Trung Quoác goàm
nhieàu boä laïc.
Hoaøng
Ñeá (-2700 ñeán –2600) deïp caùc chö haàu vaø ñöôïc toân laøm thieân töû,
truyeàn ngoâi ñöôïc 5 ñôøi (Nguõ Ñeá)
Sau ñoù
ñeán Ñöôøng Nghieâu (-2359 ñeán –2259) vaø Ngu Thuaán (-2256 ñeán
-2208). Hai vua Nghieâu Thuaán ñeàu nhöoøng ngoâi cho nhöõng ngöôøi taøi ñöùc
trong thieân haï. Trung Quoác thôøi naøy raát thònh trò vaø vaên minh, ñaây laø
nhöõng trieàu ñaïi ñöoïc ñôøi sau nhaéc ñeán nhö moät maãu möïc cuûa söï thaùi
bình, an laïc. Vua Nghieâu, Thuaán ñöôïc xem nhö nhöõng oâng vua hieàn, taøi
gioûi.
Ñeán
vua Voõ (nhaø Haï) (-2205 ñeán –1784), Trung Quoác baét ñaàu laø
moät nöôùc coù toå chöùc, ngoâi baùu laïi laø cha truyeàn con noái ñeán vua Kieät
. Vua Thaønh Thang dieät vua Kieät
laäp ra nhaø Thöông (-1783 ñeán –1135), Aân laø cuoái Thöông (thôøi
Thaùnh Gioùng ôû ta), ñeán ñôøi vua Truï laïi bò nhaø Chu dieät.
Nhaø Chu chia laøm hai thôøi kyø: thôøi
kyø thöù nhaát ñoùng ñoâ ôû ñaát Phong neân goïi laø Taây Chu (-1134
ñeán –770), ñeán ñôøi U Vöông sôï rôï Taây Nhung neân dôøi ñoâ ñeán Laïc Döông,
goïi laø Ñoâng Chu (-770 ñeán –247). Töø khi nhaø Chu dôøi sang Ñoâng,
vua suy nhöôïc, chö haàu loäng quyeàn, ñaùnh nhau khoâng ngôùt, daân tình voâ
cuøng khoán khoå. Ñaàu nhaø Chu, chö haàu coù ñeán treân 1000, thoân tính laãn
nhau sau coøn ñoä 100, nhöõng nöôùc maïnh laø: Teà, Sôû, Taán, Taàn, Loã,
Toáng. Nhöõng nöôùc naøy thay nhau laøm Baù laø Teà Hoaøn Coâng, Taán Vaên
Coâng, Toáng Töông Coâng, Sôû Trang Coâng, Taàn Muïc Coâng. Khoång Töû cheùp
thôøi loaïn laïc aáy trong cuoán kinh Xuaân Thu, vì theá ngöôøi ñôøi sau goïi
thôøi naøy laø thôøi Xuaân Thu.
Töø
naêm –403 ñeán –221, caùc chö haàu ñaùnh nhau lieân mieân, ñoù laø thôøi Chieán
Quoác, coù 7 nöôùc maïnh nhaát laø Taàn, Sôû, Yeân, Teà, Trieäu, Nguïy, Haøn.
Sau Taàn dieät nhaø Chu vaø 6 nöôùc chö haàu kia, thoáng nhaát Trung Quoác.
Nhaø Taàn
chæ toàn taïi ñöôïc 15 naêm. Löu Bang vaø Haïng Voõ laät ñoå nhaø Taàn, roài
ñaùnh nhau 10 naêm (Haùn Sôû tranh huøng), cuoái cuøng Löu Bang thaéng laäp
neân nhaø Haùn.
Nhaø Haùn
(-206-211) chia ra hai thôøi: Taây Haùn vaø Ñoâng Haùn. Thôøi Ñoâng Haùn, Trung
Quoác laø moät ñeá quoác roäng lôùn, huøng maïnh, chuyeân ñi thoân tính caùc
nöôùc khaùc (Vieät Nam thôøi Hai Baø Tröng). Cuoái ñôøi Haùn laø loaïn Tam
Quoác (Thuïc, Nguïy, Ngoâ) töø naêm 211 ñeán 264.
Nguïy
thaéng, laäp nhaø Nguïy, ñöôïc hôn 40 naêm, laïi bò hoï Tö Maõ laät ñoå,
laäp neân nhaø Taán. Nhaø Taán toàn taïi 125 naêm. Cuoái ñôiø Taán, 5
toäc hoà ôû phöông Baéc vaøo uy hieáp neân dôøi ñoâ veà phöông Nam (Ñoâng
Taán), roài bò Toáng cöôùp ngoâi. Töø ñoù Trung Quoác chia laøm hai khu vöïc:
Baéc vaø Nam, Luïc trieàu thay nhau cai quaûn… hôn 300 naêm loaïn laïc. Thôøi
naøy goïi laø Nguïy- Taán- Nam Baéc trieàu laø vì vaäy.
Cuoái
theá kyû 6, Tuyø( hoï Döông) thoáng nhaát Trung Quoác veà moät moái
nhöng chæ toàn taïi 37 naêm, nhaø Ñöôøng(hoï Lyù) laät ñoå vaø thay theá
(618-905), ñaây laø thôøi ñaïi hoaøng kim cuûa cheá ñoâï phong kieán Trung
Quoác.
907-
960 laø thôøi Nguõ Ñaïi- Thaäp quoác: Nguõ ñaïi laø Haäu Löông, Haäu
Ñöôøng, Haäu Taán, Haäu Haùn, Haäu Chu ôû phía Baéc. ÔÛ phía Nam laø 9 nöôùc
Ngoâ, Nam Ñöôøng, Ngoâ Vieät, Tieàn Thuïc, Haäu Thuïc, Nam Haùn, Sôû, Maân, Nam
Bình, cuøng vôùi Baéc Haùn laø 10 nöôùc, söû goïi laø Thaäp quoác.
Trieäu
Khuoâng Daãn thoáng nhaát Trung Quoác, laäp ra nhaø Toáng (960-1212), ñaàu
tieân goïi laø Baéc Toáng (960-1127), sau rôï Kim taøn phaù neân dôøi ñoâ
xuoáng phía Nam goïi laø Nam Toáng.
Thaønh
Caùt Tö Haõn (1162-1227) xaâm löôïc Trung Quoác, laäp ra nhaø Nguyeân (1260-1368),
chính quyeàn ngoaïi bang ñaàu tieân.
Chu
Nguyeân Chöông laõnh ñaïo noâng daân khôûi nghóa laät ñoå nhaø Nguyeân, laäp ra
nhaø Minh (1368-1644). Cuoái ñôøi Minh trieàu ñình suy yeáu, khôûi nghóa
noâng daân noå ra lieân tuïc. Lyù Töï Thaønh laõnh ñaïo khôûi nghóa thaønh
coâng nhöng Ngoâ Tam Queá phaûn, môû cöûa cho ngöôøi Maõn Chaâu vaøo cöôùp
ñoaït thaønh quaû khôûi nghóa, laäp ra nhaø Thanh (1644-1912), chính
quyeàn ngoaïi bang thöù hai. Ñaây laø trieàu ñaïi phong kieán cuoái cuøng cuûa
Trung Hoa.
Nhìn
chung, lòch söû Trung Hoa coù nhöõng ñaëc ñieåm sau:
-Trung
Quoác laø moâït trong nhöõng caùi noâi vaên minh sôùm nhaát cuûa nhaân loaïi,
nhieàu phaùt minh thôøi coå ñaïi cuûa nhaân loaïi phaûi ghi coâng ngöôøi Trung
Quoác. Theo nhaän xeùt cuûa moät nhaø khoa hoïc ngöôøi Myõ trong cuoán China,
Land of Discovery and Invention (Trung Quoác, Xöù sôû cuûa phaùt kieán vaø
phaùt minh) thì “ Coù leõ tôùi hôn moät nöûa soá phaùt minh vaø phaùt kieán
quan troïng ñöôïc laáy laøm neàn taûng cho söï phaùt trieån cuûa theá giôùi
ngaøy nay ñeàu xuaát xöù töø Trung Quoác” ñaëc bieät laø nhöõng phaùt kieán
trong noâng nghieäp nhö kyõ thuaät troàng caây thaønh luoáng, laøm coû nhieàu
löôït, gieo haït thaúng haøng, löôõi caøy saét… Ngoaøi ra ngöôøi Trung Quoác
coøn coù 3 phaùt minh lôùn: giaáy vieát, ngheà in, thuoác suùng vaø la baøn nam
chaâm. Thôøi Taàn ñaõ xuaát hieän heä thoáng caân ño, thôøi Haùn soá pi ñaõ
ñöôïc phaùt hieän…
-Ngöôøi
Trung Quoác ñi tröôùc veà sau: ñôøi Ñöôøng vaên hoùa Trung Quoác cao nhaát theá
giôùi, nhöng sau ñoù thì phaùt trieån chaäm chaïp, ñeán thôøi caän ñaïi thì
trôû neân laïc haäu.
-Cheá
ñoä phong kieán keùo daøi (21 theá kyû) ñaõ kìm haõm söï phaùt trieån cuûa xaõ
hoäi. Ñoù laø cheá ñoä phong kieán kieåu toâng phaùp thò toäc (theo chieàu doïc
cuûa doøng hoï) chöù khoâng phaûi thaønh bang daân chuû nhö phöông Taây. Laïi
do Nho giaùo thoáng trò (laáy ñöùc laøm ñaàu, ñaøo taïo hieàn giaû chöù khoâng
phaûi trí giaû, chuû tröông só, noâng, coâng, thöông, troïng noâng öùc
thöông…), tö töoûng keùm giaûi phoùng, khoa hoïc thöïc nghieäm keùm phaùt
trieån, vì theá söï laïc haäu, trì treõ keùo daøi.
-Caùch
maïng tö saûn noå ra quaù muoän, laïi non yeáu, queø quaët.
A.3.CAÙC THÔØI KYØ VAÊN HOÏC
Khoù
coù theå tìm thaáy neàn vaên hoïc naøo coù quaù trình phaùt trieån laâu daøi
maø lieân tuïc nhö Trung Quoác.
Lòch
söû neàn vaên hoïc aáy qua 25 theá kyû laø moät ñaïi döông cuûa voâ soá taùc
phaåm maø nhieàu neàn vaên hoïc khaùc hôïp laïi cuõng chöa theå saùnh noåi.
-Vaên hoïc tieân Taàn: +Thô: Kinh
Thi, Sôû Töø.
+Vaên:
Vaên nghò luaän cuûa caùc trieát gia (taûn vaên chö töû)
Vaên kyù söï thôøi
Xuaân Thu. (taûn vaên lòch söû)
-Vaên hoïc töø ñôøi Taàn- Tuøy:
+Thôøi Taàn- Haùn (chuû yeáu laø ñôøi
Haùn vì Taàn chæ toàn taïi 15 naêm): Thô ca Nhaïc phuû: ñöôïc xem laø Kinh thi
cuûa ñôøi Haùn, laø taäp hôïp thô ca daân gian.
Söû kyù
Tö Maõ Thieân, Phuù Tö Maõ Töông Nhö (ñôøi Haùn),
+Thôøi Nguïy:Thô Kieán An thaát töû vaø ba cha con hoï
Taøo.
+Thôøi Taán:Vaên chöông hình thöùc chuû nghóa
nhöng coù moät nhaø thô khaùc laï: Ñaøo Tieàm.
+ Nam Baéc trieàu: chieán tranh lieân mieân neân vaên hoïc khoâng
phaùt trieån, nhöng lyù luaän phaùt trieån: Löu Hieäp, Chung Vinh.
-Vaên hoïc ñôøi Ñöôøng: taát caû
caùc theå loaïi ñeàu phaùt trieån, noåi baät nhaát laø thô Ñöôøng vaø tieåu
thuyeát truyeàn kyø ñôøi Ñöôøng.
-Vaên hoïc ñôøi Toáng: Thô Toâ
Ñoâng Pha, Luïc Du. Hoïc “Ñöôøng(2)- Toáng(6) baùt ñaïi gia”, Töø.
-Vaên hoïc ñôøi Nguyeân: vaên
xuoâi khoâng phaùt trieån nhieàu duy chæ coù moät loaïi: ca kòch. Hoïc taïp
kòch Quan Haùn Khanh, Vöông Thöïc Phuû.
-Vaên hoïc ñôøi Minh- Thanh:
tieåu thuyeát coå ñieån, Tuoàng Thang Hieån Toå.
-Vaên hoïc caän ñaïi: Löông Khaûi
Sieâu.
-Vaên hoïc hieän ñaïi: Loã Taán,
Quaùch Maït Nhöôïc, Taøo Ngu, Mao Thuaãn.
-Vaên hoïc ñöông ñaïi: Tröông
Hieàn Löôïng, Giaû Bình Ao (Ñaïi luïc), Kim Dung (Hoàng Koâng), Quyønh Dao
(Ñaøi Loan).
A.4.VAØI NEÙT VEÀ VAÊN HOÏC
NGUYEÂN THUÛY CUÛA TRUNG QUOÁC.
Vaên
hoïc Trung Quoác laø moät trong nhöõng neàn vaên hoïc coå nhaát treân theá
giôùi. Töø hôn 3000 naêm tröôùc ñaõ xuaát hieän nhieàu baøi thô ca ngaén, thaàn
thoaïi vaø truyeàn thuyeát. Tuy vaäy, cho ñeán nay chöa coù moät coâng trình
naøo söu taäp ñaày ñuû vaø coù heä thoáng maûng vaên hoïc daân gian cuûa Trung
Quoác (giaûi thích: coù nhieàu lyù do, coù leõ laø do ngaøy xöa xaõ hoäi Trung
Quoác khoâng coi troïng maûng vaên hoïc truyeàn mieäng, cho laø khoâng coù giaù
trò. Hoaëc laø taàng lôùp nho gia raát thöïc teá, cho thaàn thoaïi, truyeàn
thuyeát laø töôûng töôïng, khoâng thöïc teá neân khoâng söu taàm, hay vaên hoïc
Trung Quoác baét nguoàn töø phöông Baéc, ngöôøi phöông Baéc thöïc teá, khoâng
thích laõng maïn, bay boång neân khoâng ñaùnh giaù cao thaàn thoaïi.)
1.Thô ca: moät
soá baøi trong caùc saùch thôøi Chieán Quoác (-480 ñeán -221) nhö Thöôïng
Thö, Laõ Thò Xuaân Thu, Söû kyù Tö Maõ Thieân… Ba baøi ñöôïc xem laø
coå nhaát laø Kích nhöôõng ca, Khanh Vaân ca vaø Nam Phong ca, tuy vaäy
nhöõng baøi thô naøy do truyeàn mieäng neân coù leõ ñaõ ñöôïc ngöôøi ñôøi sau
trau chuoát laïi neân tình ñieäu raát gioáng thô Sôû Töø.
2.Thaàn thoaïi: moät
soá truyeän trong boä Sôn haûi kinh, Trang töû, Lieät töû (Chieán
quoác), Hoaøi nam töû (Haùn). Qua moät soá truyeän nhö Tinh
Veä laáp bieån, Khoa Phuï ñuoåi theo maët trôøi, Nöõ Oa luyeän ñaù vaù trôøi…
Tuy ít nhöng thaàn thoaïi Trung Quoác cuõng mang ñaày ñuû nhöõng ñaëc ñieåm
cuûa thaàn thoaïi: vöøa thöïc teá (xuaát phaùt töø hieän thöïc, xaõ hoäi), vöøa
laõng maïn, bay boång. Noù mang caùi ñeïp hoàn nhieân, chaát phaùc, moäc maïc
cuûa con ngöôøi nguyeân thuûy, noùi leân nhöõng nhaän thöùc aáu tró cuûa con
ngöôøi veà vuõ truï, töï nhieân, phaûn aùnh öôùc mô chinh phuïc vaø gaàn guõi
vôùi thieân nhieân. Thaàn thoaïi Trung Quoác thöôøng ngaén, goïn, roõ raøng, ít
hình aûnh, ít chi tieát, söùc töôûng töôïng nhö thaàn thoaïi phöông Taây. Nhaân
vaät cuõng khoâng coù nguoàn goác, phaû heä nhö thaàn thoaïi Hy Laïp. Noùi
chung laø chöa coù söùc haáp daãn ngheä thuaät cao, tuy vaäy vaãn laø nguoàn
voán quyù giaù cho caùc nhaø saùng taùc sau naøy (ví duï: truyeän Nöõ Oa luyeän ñaù vaù
trôøi: nhöõng vieân ñaù cuûa baø traûi qua maáy ngaøn naêm trôû thaønh
hoøn ñaù sau laø Giaû Baûo Ngoïc trong Hoàng Laâu Moäng…)
-Truyeän
Tinh
Veä laáp bieån: “Treân ngoïn nuùi Phaùt Cöu, caây coái moïc um tuøm
xanh toát. Coù moät con chim hình daïng töïa gioáng con quaï nhöng ñaàu coù
vaèn, moû traéng, chaân ñoû, goïi laø chim Tinh Veä vì noù thöôøng keâu “tinh
veä!”, “tinh veä!”. Chim naøy voán laø con gaùi nhoû cuûa Vieâm ñeá teân Nöõ
Oa. Nöõ Oa ñi chôi ôû bieån Ñoâng gaëp nöôùc daâng to, bò cheát ñuoái khoâng
veà ñöôïc môùi hoùa thaønh chim Tinh Veä. Ngaøy ngaøy, Tinh Veäbay leân ngoïn
nuùi phía Taây, nhaët töøng vieân ñaù ngaäm vaøo moû ñem thaû xuoáng nhö ñeå
laáp kín bieån Ñoâng” -> nieàm khaùt khao cuûa con ngöôøi muoán chieán
thaéng naïn luõ luït, chinh phuïc thieân nhieân. Hình aûnh con chim mieät maøi
laáp bieån coù leõ muoán noùi ñeán tinh thaàn kieân trì, nhaãn naïi cuûa con
ngöôøi.
-Truyeän
Khoa
Phuï ñuoåi theo maët trôøi: Ngöôøi nguyeân thuûy ôû hang raát sôï boùng
toái, sôï laïnh giaù, raén reát. Hoï muoán níu keùo maët trôøi laïi, chieáu saùng
vaø söôûi aám hoï maõi maõi: “Treân ngoïn nuùi Thaønh Ñoâ coù moâït vò thaàn
teân laø Khoa Phuï, hình daùng kyø laï, hai tai ñeo hai con raén vaøng, hai tay
quaán hai con raén vaøng. Khoa Phuï ñuoåi theo maët trôøi, ñuoåi maõi maø
chaúng kòp. Khaùt nöôùc, uoáng moät hôi caïn caû soâng Haø soâng Vò, vaãn chöa
heát khaùt, laïi uoáng khoâ caû ñaàm Ñaïi Traïch. Theá maø vaãn khoâng kòp maët
trôøi. Cuoái cuøng Khoa Phuï khaùt quaù ngaõ xuoáng cheát, caây gaäy caàm tay
quaêng ra boãng hoùa thaønh moät vöôøn caây xanh töôi”. Chi tieát cuoái cuøng
thaät laõng maïn.
3. Truyeàn thuyeát: Thaàn
thoaïi laø truyeän hoaøn toaøn hö caáu vaø thieân veà hieän töôïng töï nhieân
coøn truyeàn thuyeát laø truyeäân coù moät chuùt daáu veát lòch söû roài gia
coá theâm, chuû yeáu noùi veà hieän töôïng xaõ hoäi. Ví duï nhö truyeän veà Tam
Hoaøng, Nguõ Ñeá, veà Phuïc Hy, Thaàn Noâng, veà Ñeá Coác, Ñeá Nghieâu, Thuaán,
truyeän nhöôøng ngoâi cuûa Nghieâu Thuaán, truyeän Nghieâu gaû Nga Hoaøng vaø
Nöõ Anh cho Thuaán… nhöõng truyeàn thuyeát naøy phaàn naøo mang yù nghóa daõ
söû.
B.CAÙC
THÔØI KYØ VAÊN HOÏC
B.1. VAÊN
HOÏC TIEÂN TAÀN- KHÔÛI NGUYEÂN CUÛA VAÊN HOÏC VIEÁT TRUNG HOA.
Vaên
hoïc tieân Taàn laø khôûi nguoàn cuûa doøng soâng vaên hoïc Trung Hoa, laø
moùng neàn vöõng chaéc cho toaø nhaø vaên hoïc Trung Quoác. Giai ñoaïn naøy
raát quan troïng. Khoâng phaûi söï môû ñaàu naøo cuõng non nôùt, aáu tró maø
raát tieâu bieåu, coù aûnh höôûng ñeán caùc giai ñoaïn sau vaø caùc nöoùc trong
khu vöïc.
Ba
thaønh töïu noåi baät:
1. Kinh
thi.(3 tieát)
2. Sôû
töø.
3. Taûn
vaên thôøi Chieán quoác.
B.1.1.
BOÁI CAÛNH LÒCH SÖÛ- XAÕ HOÄI.
Ñeán giöõa theá kyû 11 tröôùc Coâng nguyeân, Chu Vuõ Vöông laät
Thöông laäp ra nhaø Chu, thay theá cheá ñoä noâ leä baèng cheá ñoäï phong kieán
phaân quyeàn, caûi tieán quan heä saûn xuaát, thi haønh cheá ñoâï tænh ñieàn,
ñôøi soáng nhaân daân ñöoïc caûi thieän, kinh teá noâng ngieäp ñöôïc ñaåy
maïnh, ñoà ñoàng ñöôïc söû duïng khaù nhieàu.
Ñeán
thôøi Ñoâng Chu (-770), nhôø phaùt minh ra ñoà saét, coâng cuï lao ñoäng ñöoïc caûi
tieán, saûn xuaát noâng nghieäp caøng phaùt trieån. Töø ñoù, thöông nghieäp
baét ñaàu hình thaønh vaø ngaøy caøng phaùt ñaït.
Veà
chính trò, thôøi Taây Chu, vua Chu töï xöng
laø thieân töû. Thieân töû phong ñaát cho chö haàu. Giai ñoaïn ñaàu, cheá ñoäï
ñaúng caáp vaø toâng phaùp coøn ñöôïc duy trì, veà sau, vöông trieàu nhaø Chu
suy yeáu, khoâng khoáng cheá ñöôïc caùc nöôùc chö haàu, nhieàu nöôùc lôùn thoân
tính nöôùc nhoû daãn ñeán tình traïng chieán tranh lieân mieân khoâng döùt.
Veà tö
töôûng vaø vaên hoùa, xaõ hoäi hình thaønh moät giai taàng môùi- só, taïo
thaønh löïc löoïng quan troïng cuûa hoaït ñoäïng vaên hoùa xaõ hoäi ñöông
thôøi. Töø ñoù noåi leân khoâng khí “baùch gia tranh minh” raát soâi noåi. Caùc
hoïc thuyeát, hoïc phaùi cuõng xuaát hieän. Hoaït ñoäïng cuûa taàng lôùp Só coù
taùc duïng tích cöïc thuùc ñaåy neàn vaên hoùa vaø vaên hoïc ñöông thôøi.
B.1.2.
VAÊN HOÏC.
B.1.2.1.
KINH THI.(3 tieát)
B.1.2.1.1.
KHAÙI QUAÙT.
-Kinh thi laø thaønh töïu
vaên hoïc ñaàu tieân ñaùnh daáu söï chuyeån tieáp töø vaên hoïc truyeàn mieäng
sang vaên hoïc vieát cuûa Trung Quoác. Ñaây laø tuyeån taäp thô coå goàm 305
baøi ñöôïc saùng taùc caùch daây 2500 naêm vaøo khoaûng theá kyû 6 tröôùc Coâng
nguyeân trong khoaûng thôøi gian hôn 500 naêm töø ñaàu Taây Chu ( -1100) ñeán
giöõa Xuaân Thu (-600), ñaây laø giai ñoaïn cuoái noâ leä ñaàu phong kieán,
chuû yeáu laø aùp böùc boùc loät kieåu noâ leä, leã giaùo phong kieán chöa aên
saâu nhö sau naøy.
-Bieân
soaïn: coù ba thuyeát:
+Do
Khoång Töû bieân soaïn: trong saùch Söû kyù Tö Maõ Thieân vieát: töø
3000 baøi Kinh thi, Khoång Töû soaïn laïi thaønh 300 baøi ñeå daïy hoïc troø.
Khoâng ñuùng, vì tröôùc Khoång Töû ñaõ coù quyeån Kinh thi 305 baøi. Nhöng
Khoång Töû coù san ñònh vaø giaûi thích. Saùch Luaän ngöõ coù nhieàu
choã ghi laïi nhöõng caâu noùi chöùng toû oâng raát coi troïng thô, Kinh thi
tröôùc ñaây chæ duøng cho muïc ñích giaûi trí, trong caùc nghi leã hoaëc trình
baøy quan nieäm xaõ hoäi, chính trò, veà sau nhôø Khoång Töû ñeà cao maø trôû
thaønh taøi lieäu vaên hoïc, giaùo duïc cuûa taàng lôùp quí toäc, oâng gaén noù
vôùi “tam cöông”: Thi khaû dó höng, khaû
dó quan, khaû dó quaàn, khaû dó oaùn, nhó chi söï phuï, vieãn chi söï quaân, ña
thöùc ö ñieåu thuù, thaûo moäc chi danh”( thô coù theå laøm phaán khôûi yù
chí, coù theå xem xeùt vieäc hay dôû, coù theå hoaø hôïp moïi ngöôøi, baøy toû
noãi saàu oaùn, gaàn thì thôø cha, xa thì thôø vua, laïi bieát ñöôïc nhieàu
teân chim muoâng, caây coû), “Baát hoïc
thi, dó voâ ngoân” (Khoâng hoïc thô thì khoâng aên noùi ñöôïc)…
+Do
caùc quan “thaùi thi” (thu nhaët thô ca) ñôøi Chu
choïn löïa ñeå daâng vua. Coù moät phaàn nhöng khoâng phaûi taát caû.
+Coâng
lao chính laø cuûa caùc nhaïc quan (quan coi aâm nhaïc) thu thaäp aâm nhaïc.
Coâng lao chính laø cuûa nhieàu theá heä löu truyeàn.
Ñeán
ñôøi Taàn, Kinh thi bò thieâu huûy cuøng nhieàu saùch vôû khaùc trong vuï
“ñoát saùch choân nho” cuûa Taàn Thuûy Hoaøng, ñeán ñôøi Haùn ñöôïc söu taäp
laïi vaø truyeàn daïy chính thöùc cho ñeä töû nho gia. Coù nhieàu dò baûn Kinh
thi ñöôïc löu truyeàn nhö Loã thi do Thaàn Boài nöôùc Loã truyeàn, Teà
thi do Vieâm Coá nöôùc Teà, Haøn thi do Haøn Anh nöôùc Yeân, Mao thi do Mao
Hanh nöôùc Trieäu), trong ñoù baûn Mao thi ñöôïc coâng nhaän laø töông ñoái
chính xaùc vaø löu truyeàn ñeán nay. Ba baûn kia ñeán ñôøi Tuøy laø maát haún.
-Phaân
loaïi:Tieâu chuaån phaân loaïi laø nhaïc ñieäu (vì ñôøi Chu
thô thöôøng gaén lieàn vôùi nhaïc), thöôøng chia laøm 3 boä phaän:
+Phong:
coøn goïi laø Quoác Phong goàm 160 baøi, laø caùc baøi daân ca cuûa caùc ñòa
phöông vaø nöôùc chö haàu. Laø phaàn giaù trò nhaát trong Kinh thi, chuû yeáu
laø thô ca daân gian, phaûn aùnh cuoäc soáng hieän thöïc cuûa nhaân daân lao
ñoäng.
+Nhaõ:
goàm Tieåu Nhaõ (nhaïc khuùc cuûa quí toäc, só ñaïi phu, goàm 80 baøi, noäi
dung gaàn vôùi Phong) vaø Ñaïi Nhaõ (nhaïc khuùc trieàu ñình goàm 25 baøi, laø
saùng taùc cuûa quí toäc nhaèm ca ngôïi trôøi ñaát, vua chuùa…
+Tuïng:
40 baøi, taùn tuïng thöôïng ñeá, thaàn linh, duøng trong caùc cuoäc teá leã.
Caùch
chia treân khoâng hoaøn toaøn chính xaùc vì trong nhaõ cuõng coù nhieàu baøi
theo nhaïc phong, trong phong laïi cuõng coù baøi cuûa quí toäc… maø laïi
khoâng noùi leân ñöôïc noäi dung taùc phaåm.
Ngöoøi
ta thöôøng theo caùch chia môùi: thô ca quí toäc vaø thô ca daân gian. Daân
gian bao goàm haàu heát Phong, moät phaàn Tieåu Nhaõ. Chuùng ta chuû yeáu hoïc
phaàn thô ca daân gian.
B.1.2.1.2.NOÄI
DUNG.
*Cuoäc soáng aùp böùc boùc loät
vaø tinh thaàn phaûn khaùng cuûa nhaân daân lao ñoäng.
-Phu
phen taïp dòch: hai phöông thöùc boùc loät phong kieán cô baûn laø ñòa toâ vaø
lao dòch. Ngöôøi lao ñoâïng thôøi kyø tieàn phong kieán naøy phaûi ñi phu, laøm
taïp dòch cho laõnh chuùa: Baûo vuõ, Quaân töû vu dòch, Thöùc mò,
Thoû vieân, Caùt luõy… mieâu taû caûnh cô cöïc, noãi ñaéng cay, loøng
oaùn giaän cuûa nhaân daân.
-Tinh
thaàn phaûn khaùng: Neáu trong Thaát nguyeät ngöoøi lao ñoäng coøn
an phaän thuû thöôøng thì trong hai baøi Phaït ñaøn vaø Thaïc thöû loøng oaùn
haän ñaõ buøng noå. Ngöôøi lao ñoäng ñaõ chaát vaán thaúng vaøo maët boïn boùc
loät, hoï yù thöùc ñöôïc nguyeân nhaân gaây neân caûnh soáng cöïc khoå cuûa
mình.
*Phaûn ñoái chieán tranh phi
nghóa.
Töø
Taây Chu ñeán giöõa Xuaân Thu trong voøng 500 naêm coù haøng nghìn cuoäc chieán
tranh (Xuaân Thu voâ nghóa chieán-Maïnh
Töû), coù 3 loaïi chieán tranh: chieán tranh baønh tröôùng xaâm löôïc, chieán
tranh tranh giaønh ñaát ñai giöõa caùc laõnh chuùa, chieán tranh choáng söï
xaâm löôïc cuûa ngoaïi toäc. Nhieàu baøi thô trong Kinh thi ñaõ phaûn aùnh
cuoäc soáng ñieâu linh, taâm traïng ñau buoàn vaø thaùi ñoâï pheâ phaùn, oaùn
traùch: Haø thaûo baát hoaøng (Coû naøo chaúng vaøng uùa), Ñoâng sôn (Nuùi
Ñoâng), Thaùi vi (Haùi rau vi)-caûnh ngöôøi lính trôû veà khoâng phaûi
trong khuùc khaûi hoaøn maø trong möa sa gioù taùp buoàn thaûm, Kích
coå (Ñaùnh troáng)- söï chia ly töû bieät gaây ñau xoùt (Do lai chinh chieán ñòa, baát kieán kyû
nhaân hoaøn- Lyù Baïch), Traéùc hoã (Treøo leân ñoài troïc)-ngöôøi
lính thöông nhôù queâ höông, töôûng töôïng nghe tieáng than thôû cuûa ngöôøi
thaân,
Phæ phong (Gioù kia)…
*Thô noùi veà tình yeâu, hoân
nhaân.
1.Nhöõng
baøi thô trong saùng, ñeïp ñeõ, taùo baïo, thaúng thaén, chaân thaät nhaát
trong Kinh thi laø noùi veà tình yeâu trong lao ñoäng. Töø Taàn veà
sau,ñaïo ñöùc cuûa cheá ñoä phong kieán chuyeân cheá vaø cheá ñoä toâng phaùp
gia tröôûng, khoù coù theå tìm thaáy hình aûnh nhöõng coâ gaùi chuû ñoäng, tinh
nghòch, töôi vui, dí doûm nhö trong Kinh thi, nhöõng coâ gaùi goïi
ngöôøi yeâu laø “chuù beù khaùu khænh”
(Giaûo
ñoàng), ruû ngöôøi yeâu ñi traåy hoäi, taëng hoa cho ngöoøi yeâu döôùi
aùnh naéng xuaân (Traên vó), yeâu caàu ngöoøi yeâu haùt giöõa ñaát trôøi gioù
loäng (Thaùc heà), baét ngöôøi yeâu loäi qua soâng roäng (Khieân
thöôøng), heïn ngöôøi yeâu ñeán roài troán ñi ñeå cuoäc heïn hoø theâm
xao xuyeán, hoài hoäp, nhôù mong (Tónh nöõ)… Tình yeâu cuûa ngöoøi lao
ñoäng khoâng coù caùi kieåu caùch quí toäc nhö Thoâi Oanh Oanh, caùi suy tính
cuûa giai caáp boùc loät nhö Tieát Baûo Thoa… noù phaûn aùnh nhaân sinh quan
laønh maïnh cuûa ngöôøi lao ñoäng.
Môû
ñaàu Kinh
thi laø baøi Quan thö noåi tieáng. Ñoù laø baøi
aùp quyeån (ñeå leân ñaàu vì hay). Khoång Töû khen: “Quan thö vui maø khoâng sa ñaø, buoàn maø khoâng thaûm thöông”,
nghóa laø ñuùng möùc, hôïp ñaïo trung dung. Baøi thô coù naêm chöông theå hieän
moät chaøng trai theo ñuoåi moät coâ gaùi treû ñeïp. Nghe tieáng chim cöu goïi
nhau, anh ta mô töôûng ñeán coâ gaùi, roài nhôù thöông, traèn troïc, roài
töoûng töôïng ñeán ngaøy cöôùi… Ñieåm quan troïng cuûa baøi thô, ñoù laø tình
yeâu baét nguoàn töø lao ñoäng. Chaøng trai caûm coâ gaùi qua caùi ñeïp uyeån
chuyeån, kheùo leùo cuûa coâ gaùi khi coâ ñang haùi rau haïnh.
Quan
thö hay coøn vì caùch tæ (tieáng chim guø ví vôùi söï quyeán
luyeán cuûa ñoâi löùa), höùng (töø tieáng chim ñeán tieáng loøng). Taùc giaû
ñaõ töø xa ñeán gaàn, töø vaät ñeán ngöôøi, töø öôùm ñeán hoûi, laøm ta lieân
töôûng ñeán baøi ca dao Coâ kia taùt nöôùc ñaàu ñình cuûa VN.
Cuøng
moät chuû ñeà nhö theá laø baøi Tónh nöõ, so vôùi Quan thö ñaõ tieán
theâm moät böôùc trong cung baäc tình yeâu. ÔÛ Quan thö laø söï nhôù
mong cuûa ngöôøi con trai, coøn ôû ñaây laø ngöôøi con gaùi heïn gaëp, Khoång
Töû khoâng ñeà cao baøi naøy vì ngöôøi con gaùi chuû ñoäng (gioáng nhö baøi Giaûo
ñoàng)
Ca
ngôïi ñôøi soáng vôï choàng haøi hoaø, ñaàm aám: Nöõ vieát keâ minh (Vôï baûo
gaø gaùy roài), Ñaøo yeâu, Xuaát kyø ñoâng moân…
2.Theá
nhöng trong moät xaõ hoäi ñaõ coù boùng daùng cuûa phaân bieät giai caáp, tö
töôûng troïng nam khinh nöõ, nam quyeàn thì Kinh thi cuõng coù nhöõng
baøi döïng leân sinh ñoäng hình aûnh ngöôøi phuï nöõ ñau khoå. Môùi ñaàu coù
theå chæ laø söï khaéc khoaûi, chôø ñôïi tình yeâu ñeán (Phieán höõu mai-Quaû mai ruïng),
sau ñoù taêng daàn leân: nhôù ngöôøi yeâu nhöng sôï cha meï quôû traùch, dö
luaän xì xaøo (Nhôù anh Troïng töû), ngöôøi phuï nöõ bò choàng ruoàng boû (Manh-Chaøng
trai, Coác phong-Gioù ñoâng), Baùch chu (chieác thuyeàn goã baùch) laø
lôøi nguyeàn ruûa hoân nhaân bao bieän, laø khaùt voïng hoân nhaân töï chuû.
Cho neân Hoà Xuaân Höông môùi ví thaân phaän ngöôøi phuï nöõ laø
Chieác baùch buoàn veà phaän noåi neânh
Giöõa doøng ngao ngaùn noãi leânh ñeânh
Toùm
laïi: thô tình yeâu chieám quaù nöûa trong Kinh thi. Ñoù laø nhöõng baøi tình
ca trong saùng, töôi maùt, khaúng ñònh haïnh phuùc cuûa tình yeâu trong lao
ñoäng.. Tuy vaäy, trong moät xaõ hoäi böôùc ñaàu coù nhöõng tö töôûng baát bình
ñaúng nam nöõ, thì Kinh thi cuõng laø tieáng noùi oaùn hôøn leân aùn leã giaùo
phong kieán ngaên caûn tình yeâu, hoân nhaân töï do.
B.1.2.1.3.NGHEÄ
THUAÄT.
1.Ñieåm
noåi baät cuûa Kinh thi laø phaûn aùnh chaân thaät, sinh ñoäng. Leâ Quí Ñoân
trong Vaân ñaøi loaïi ngöõ noùi: “thô
phaùt khôûi trong loøng ngöôøi ta. Ba traêm baøi thô trong Kinh thi phaàn
nhieàu laø cuûa noâng daân, phuï nöõ laøm ra maø cuõng coù nhöõng baøi vaên só
ñôøi sau khoâng theo kòp, nhö theá laø vì noù chaân thöïc”.
Ñaïi
boä phaän trong Kinh thi laø thô tröõ tình, töùc laø chuù troïng dieãn ñaït
noäi taâm. Tính chaân thöïc trong Kinh thi bieåu hieän ôû choã mieâu
taû taâm traïng chaân thöïc. Caùc taùc giaû ñaõ noùi veà cuoäc soáng, tình yeâu
cuûa chính mình, nhöõng nieàm vui, noãi khoå, noãi oaùn hôøn, öôùc mô cuûa baûn
thaân moät caùch moäc maïc maø chaân thöïc, giaûn dò maø saâu saéc. Khoâng coù
söï laïm duïng cuûa caùc thuû phaùp ngheä thuaät tinh vi, boùng baåy, veõ vôøi.
2.
Phuù, tæ, höùng laø thuû phaùp ngheä thuaät noåi baät cuûa Kinh thi. Aûnh höôûng
roäng raõi ñeán thô ca sau naøy.
Phuù
laø phoâ baøy, dieãn taû, chæ thaúng söï vaät maø noùi.
Tæ laø
so saùnh, möôïn caùi cuï theå noùi caùi tröøu töôïng (thaïc thöû)
Höùng
laø kheâu gôïi, möôïn söï vaät beân ngoaøi ñeå kheâu gôïi tình caûm beân trong,
tröôùc taû söï vaät, sau taû loøng mình (Quan thö- töø tieáng chim guø ñeán
tieáng löùa ñoâi, laø tæ maø cuõng laø höùng)
3.Veà
keát caáu, noåi baät laø loái truøng chöông ñieäp cuù, caùc chöông thöôøng
ñöôïc laëp laïi. Laëp laïi nhöng möùc ñoä cao hôn, saâu hôn do thay ñoåi moät
soá töø. Ñieàu ñoù moät phaàn do söï chi phôùi cuûa aâm nhaïc, vaø coù caû vuõ
ñaïo. Phaït ñaøn, Thaïc thöû khieán ta lieân töôûng ñeán vöøa haùt
vöøa muùa.
4.Vaên
ñieäu töï nhieân, khoâng caâu neä soá chöõ, noåi baät neùt daân ca, ca dao,
tieát taáu uyeån chuyeån, du döông nhö coù nhaïc ñieäu.
Kinh
thi coù aûnh höôûng saâu roäng ñeán caùc ñôøi sau: ñieån
tích sinh ñoäng, phong phuù: tang trung boäc thöôïng (treân boäc trong daâu)
chæ söï heïn hoø trai gaùi, ñaøo yeâu ñeå chæ ngöôøi con gaùi ít tuoåi, cuø lao
chín chöõ: coâng lao cha meï, chieác baùch: thaân phaän ngöôøi phuï nöõ, caàm
saét: duyeân vôï choàng… loái thô 4 chöõ baét nguoàn töø Kinh thi, caùc nhaø lyù
luaän, nhaø thô ñôøi sau moãi khi choáng laïi caùc loaïi vaên hoïc hình thöùc
chuû nghóa ñeàu keâu goïi hoïc taäp Kinh thi (vì tính chaân thöïc vaø
hieän thöïc). Coøn coù theå xem Kinh thi laø moät loaïi “baùch khoa
toaøn thö” maø nghieân cöùu baát cöù maët naøo trong ñôøi soáng tinh thaàn vaø
xaõ hoäi cuûa Trung Quoác coå ñaïi ñeàu khoâng theå boû qua.
B.1.2.2.SÔÛ
TÖØ.
(2
tieát)
B.1.2.2.1.
GIÔÙI THIEÄU CHUNG VEÀ SÔÛ TÖØ VAØ KHUAÁT NGUYEÂN.
1-Neáu Kinh
thi tieâu bieåu cho vaên hoùa phöông Baéc thì Sôû töø tieâu bieåu cho vaên
hoùa phöông Nam Nam Nam
|
Phöông Baéc
|
Phöông
|
|
-Ñòa lyù: phía Baéc treân löu
vöïc soâng Hoaøng Haø
-Khí haäu laïnh leõo, khoâ
khan, saûn vaät thöa thôùt, ngheøo naøn.
-Tính tình: vì phaûi coá
gaéng kieám aên neân thieân veà lyù trí, hieän thöïc.
-Phöông Baéc troïng söï huøng
maïnh, nghieâm tuùc (Hoäi hoïa coù Lyù Tö, buùt phaùp nghieâm caån)
|
Treân löu vöïc soâng Döông
Töû.
-Khí haäu aám aùp, caây coû
xanh töôi, saûn vaät phong phuù.
-soáng an vui, nhaøn nhaõ,
laõng maïn, thieân veà tình caûm, ít thöïc teá
-Phöông Nam troïng söï meàm
maïi, dieãm leä ( Vöông Duy buùt phaùp meàm maïi, chöõ vieát Vöông Hy Chi
töôi ñeïp, phoùng khoaùng…)
|
-Laø böôùc phaùt trieån môùi so vôùi Kinh thi, cuøng vôùi Kinh
thi laø hai vieân ngoïc quí giaù coù taùc duïng khôi nguoàn cho söï
phaùt trieån cuûa thô ca coå Trung Quoác: “Maïc
baát ñoàng toå Phong Tao” (Thaåm Öôùc thôøi Teà Löông) töùc laø khoâng coù
thô ca naøo maø khoâng cuøng toå tieân vôùi Kinh thi (Phong) vaø Sôû
töø (Tao). Sôû Töø tieáp theo Kinh thi, cuõng phaûn aùnh saâu saéc
hieän thöïc theo nhöõng noäi dung xoaùy saâu hôn vaø baèng moät ngheä thuaät
trau chuoát hôn. Kinh thi phaûn aùnh nhöõng vaán ñeà xaõ hoäi chung chung, Sôû
Töø coù nhaân vaät, hình töôïng cuï theå hôn, Kinh thi chuû yeáu laø
thô boán chöõ, ngoân töø giaûn dò trong saùng, Sôû töø naêm ñeán baûy chöõ, ngoân töø haøm suùc myõ
leä, vaên phaùp caùch ñieäu uyeån chuyeån, thöôøng duøng trôï töø “heà”.
-Theå
hieän saéc thaùi ñòa phöông roõ reät: taùc giaû coù teân hoï, thaân theá
cuï theå. Gioïng ñieäu, söï vaät, teân ñaát, teân soâng, coû caây hoa laù ñeàu
laø cuûa ñaát Sôû. Mang ñaäm neùt caù tính qua lyù töôûng, caûnh ngoä, nhieät
tình…
-Sôû
töø laø tuyeån taäp thô ca ñöôïc Khuaát Nguyeân saùng taùc theo moät
theå vaên môùi döïa treân cô sôû nhöõng ca dao daân ca nöôùc Sôû, ngöôøi Haùn
goïi laø theå Tao (vì thieân Ly Tao laø taùc phaåm tieâu bieåu)
hoaëc Sôû töø (lôøi ca nöôùc Sôû).
2-Khuaát
Nguyeân (340-278 TCN). Khuaát Nguyeân teân Bình, Nguyeân laø teân chöõ. OÂng
ngöôøi nöôùc Sôû, soáng vaøo nöûa sau ñôøi Chieán Quoác, luùc tình traïng baûy
nöôùc Taàn, Sôû, Teà, Nguïy, Trieäu, Haøn (3 nöôùc naøy voán laø nöôùc Taán),
Yeân (thaát huøng) ñang xaâu xeù vaø ñi vaøo giai ñoaïn quyeát ñònh, cuõng laø
luùc nöôùc Sôû töø choã cöôøng thònh ñi ñeán dieät vong. Döôùi thôøi Sôû Hoaøi
Vöông, töøng ñöôïc troïng duïng, laøm ñeán chöùc Taû ñoà, chæ döôùi leänh doaõn
(töông ñöông Teå töôùng). Khuaát Nguyeân chuû tröông ñoái noäi baèng bieän
phaùp haïn cheá ñaëc quyeàn cuûa boïn ñaïi quí toäc, ñoái ngoaïi, chuû tröông
lieân Teà choáng Taàn (hôïp Tung).
Luùc
baáy giôø trong 7 nöôùc maïnh hình thaønh hai phaùi khaùc nhau: phaùi hôïp tung
do Toâ Taàn khôûi xöôùng, chuû tröông lieân hieäp caùc nöôùc theo chieàu doïc
Nam Baéc ôû phía ñoâng ñeå choáng Taàn phía Taây; phaùi lieân hoaønh do Tröông
Nghi khôûi xöôùng, chuû tröông lieân hieäp caùc nöôùc theo chieàu ngang ñaàu
haøng thoûa hieäp vôùi Taàn, toân Taàn laø hoaøng ñeá. Bieát khai thaùc vaø
laøm noåi baät ñöôïc theá maïnh cuûa Taàn neân ñi ñeán ñaâu Tröông Nghi cuõng
ñöôïc hoan ngheânh. Nhöng khi veà nöôùc thì tình hình laïi thay ñoåi, Tröông
Nghi khoâng ñöôïc troïng duïng, saùu nöôùc coøn laïi bieát tin, laïi quay sang
choáng Taàn, tuy ñöôøng loái lieân hoaønh khoâng thaønh coâng troïn veïn nhöng
hoaït ñoäng cuûa Tröông Nghi cuõng ñaõ laøm söùt meû khoái hôïp tung, taïo neân
nhöõng baát hoaø, nghi kî, vaø Taàn, vôùi nhöõng öu theá saün coù, tieáp tuïc
phaùt trieån maïnh. Roát cuoäc, naêm 221 TCN, sau khi laàn löôït thoân tính
caùc nöôùc lôùn nhoû, Taàn Doanh Chính leân ngoâi hoaøng ñeá, thoáng nhaát
toaøn laõnh thoå, laäp neân cheá ñoä phong kieán trung öông taäp quyeàn ñaàu
tieân ôû Trung Quoác, chaám döùt nhöõng cuoäc chieán tranh “voâ nghóa chieán”.
Trôû
laïi tình hình nöôùc Sôû, luùc ñaàu Sôû theo ñöôøng loái “hôïp tung”, sau Sôû
Hoaøi Vöông ngu muoäi vaø baát löïc, nghe lôøi nhöõng keû gian nònh nhö Trònh
Tuï, Caän Thöôïng, Hoaøi Vöông daàn daàn boû rôi Khuaát Nguyeân, caùch chöùc
Taû ñoà, thaäm chí coøn ñaøy ñi Haùn Baéc. Sau khi Hoaøi Vöông boû maïng ôû
ñaát Taàn, Khoaûnh Töông Vöông noái nghieäp, tình hình chính trò nöôùc Sôû
caøng theâm roái ren, Khuaát Nguyeân laïi bò ñaøy xuoáng vuøng Giang Nam vaø
ñeán khi Sính ñoâ bò quaân Taàn taán
coâng, taän maét thaáy traêm hoï ñieâu linh, tan taùc, Khuaát Nguyeân nhaûy
xuoáng soâng Mòch La töï töû, töông truyeàn
oâng qua ñôøi vaøo ngaøy 5.5 aâm lòch, nhaân daân thöông tieác oâng vaø
coù nhieàu hình thöùc töoûng nhôù oâng ñaõ trôû thaønh tuïc leä haøng naêm
trong daân gian.
Taùc
phaåm Khuaát Nguyeân goàm thô, töø, phuù, goïi chung laø Sôø töø. Cöûu chöông
goàm 9 baøi: Tích tuïng (Tieác laøm thô), Thieäp giang (Qua soâng), Ai Sính (Thöông
nhôù Sính ñoâ), Tröøu tö (Toû baøy taâm söï), Hoaøi Sa (Nhôù Tröôøng Sa), Tö
Myõ nhaân (Nhôù ngöôøi ñeïp), Tích vaõng nhaät (Nhôù xöa), Bi hoài phong (Buoàn
nhôù gio1), ñaëc bieät laø baøi Quaát tuïng (Ca tuïng quyùt),
duøng veû ñeïp cuûa hoa, laù, quaû quyùt ñeå bieåu hieän phaåm chaát trong
saïch cuûa mình (caùch mieâu taû aån duï gioáng Ly tao), oâng mieâu taû
chuøm reã caém saâu vaøo ñaát ñeå theå hieän tinh thaàn kieân ñònh (gioáng nhö
Nguyeãn Traõi ca ngôïi caây tuøng “coäi reã beàn, dôøi chaúng ñoäng”). Cöûu ca
goàm 11 baøi daân ca ñöôïc Khuaát Nguyeân caûi bieân (Ñoâng Hoaøng Thaùi Nhaát, Ñoâng
quaân, Vaân Trung quaân, Töông quaân, Töông phu nhaân, Ñaïi tö meänh, Haø baù,
Thieáu tö meänh, Sôn quyû, Quoác thöông, Leã hoàn), noùi veà vieäc teá
caùc thaàn maët trôøi, nuùí, maây, nöõ thaàn soâng Töông, thaàn coi vieäc sinh
con… ñaëc bieät coù baøi Quoác thöông (Hoàn töû só) coù aâm höôûng vaên teá caùc
chieán só traän vong.Thieân vaán laø moät baøi thô ñoäc
ñaùo vieát theo theå thô 4 chöõ goàm treân 170 caâu hoûi veà ñuû caùc vaán ñeà
töï nhieân, xaõ hoäi, qua ñoù coù theå thaáy kieán thöùc uyeân baùc, khuynh
höôùng tö töôûng khai saùng cuûa nhaø thô, cuõng laø daáu aán cuûa thôøi ñaïi
“traêm nhaø ñua tieáng”.
B.1.2.2.LY
TAO-TAÙC PHAÅM TIEÂU BIEÅU NHAÁT CUÛA KHUAÁT NGUYEÂN VAØ CUÛA SÔÛ TÖØ.
1.Ly
tao goàm 373 caâu, 2490 chöõ, laø baøi thô tröõ tình caù nhaân ñaàu
tieân, thieân tröôøng thi ñaàu tieân trong lòch söû thô ca Trung Quoác. Coù 3
caùch giaûi thích nghóa teân baøi thô: Lo buoàn trong chia ly( Ly tao giaû, ly öu giaû- Tö Maõ
Thieân), Gaëp phaûi ñieàu lo aâu (Ban Coá), buoàn böïc (Du Quoác Aân), nhö vaäy
coù theå xaùc ñònh Ly tao ñöôïc saùng taùc luùc nhaø thô bò vua Sôû ruoàng boû,
coù nghóa laø noãi ñau buoàn chia ly, ôû ñaây laø chia ly vôùi Sôû vöông, vôùi
Sính ñoâ vaø nöôùc Sôû.
2.Caûm
höùng chuû ñaïo: Ly tao laø thô tröõ tình, taùc giaû boäc baïch taâm söï. ÔÛ
ñaây taùc giaû noùi ñeán lòch söû, hoa thôm coû laï, theá giôùi thaàn tieân…
nhöng ñoù chæ laø möôïn ngoaøi ñeå noùi trong, möôïn ngöôøi ñeå noùi mình.Moïi
hình aûnh trong Ly tao ñeàu nhuoám chung moät caûm höùng, ñoù laø:Noãi nieàm
cay ñaéng khi khaùt voïng laøm giaøu maïnh cho ñaát nöôùc bò vuøi daäp, nhaân
caùch bò boâi nhoï song song ñoù laø tinh thaàn baát khuaát, quyeát khoâng boû
chính thay taø, boû trong thay ñuïc, thaø cheát ñeå baûo toaøn khí tieát.
3.Baøi
thô chia laøm 3 phaàn:
Phaàn
1: naëng veà taû thöïc, trình baøy gia theá vaø söï ra ñôøi ñeïp ñeõ cuûa mình,
söï tu döôõng baûn thaân vaø hoaøi baõo to lôùn muoán xaây döïng ñaát nöôùc.
Tieáp theo ñoù laø nhöõng vaáp vaùp cuûa nhaø thô treân con ñöôøng chính trrò
do söï muø quaùng cuûa nhaø thô vaø söï xuùc xieåm cuûa boïn nònh thaàn, tuy
vaäy nhaø thô vaãn kieân trì vôùi lyù töôûng cuûa mình.
Phaàn
2: ñaäm maøu saéc laõng maïn, nhaø thô leân ñöôøng ñi tìm töông lai töôi saùng,
thoå loä taâm söï trong ñeàn vua Thuaán, roài ra ñi khaép nôi tìm kieám ngöôøi
baïn loøng, tìm ñeán nhöõng theá giôùi hö aûo nhöng ñeàu thaát baïi.
Phaàn
3: Nhaø thô ñi tìm thaày boùi. Maâu thuaãn trong taâm traïng nhaø thô: Linh
Phaân khuyeân Khuaát Nguyeân boû nöôùc Sôû maø ñi song Vu Haøm khuyeân naùn
laïi chôø ñôïi. Nhìn thöïc teá ngaøy caøng toài teä cuûa nöôùc Sôû, Khuaát
Nguyeân quyeát ñònh döùt aùo ra ñinhöng taâm tö vaãn xoùt xa, daèn vaët. Vöøa
môùi leân ñöôøng, nhìn laïi queâ höông, nhaø thô khoâng theå caát böôùc. Vaø Ly
tao cuõng keát thuùc taïi ñaây, ñuùng luùc noãi ñau khoå cuûa nhaø thô
ñaõ ñeán ñoä toät cuøng, maâu thuaãn döôøng nhö ñaõ ñeán choã beá taéc (rôøi
queâ höông thì khoâng ñaønh, ôû laïi thì khoâng ai hôïp chí höôùng) nhöng thöïc
chaát ñaõ ñöôïc giaûi quyeát vieân maõn treân cô sôû loøng yeâu nöôùc noàng
naøn, OÂng chæ coøn con ñöôøng “theo chaân Baønh Haøm” ñeå giöõ troïn khí
tieát, ñoù cuõng laø döï caûm veà moät keát thuùc bi ai cuûa cuoäc ñôøi nhaø
thô.
Moät
soá hoïc giaû ñôøi Thanh laïi coù caùch chia khaùc. Hoï chia Ly
tao laøm 2 phaàn, phaàn treân laø thöïc (coù hö), phaàn döôùi laø hö
(coù thöïc). Roõ raøng theá giôùi hö aûo chæ laø caùi boùng cuûa theá giôùi
hieän thöïc. Thaát baïi trong hö aûo laø söï phaûn aùnh ñoäc ñaùo thaát baïi
trong hieän thöïc.
4.Giaù
trò tö töôûng: Ly tao theå hieän ñaày xuùc ñoäng bi kòch Khuaát Nguyeân. Ñoù
laø bi kòch cuûa moät nhaø chính trò saùng suoát nhöng khoâng gaëp thôøi, laø
bi kòch cuûa moät nhaân caùch cao caû khoâng chòu vöôùng buøn nhô theá tuïc.
5.Giaù
trò ngheä thuaät.
-Thuû
phaùp ngheä thuaät aån duï ñoäc ñaoù cuûa Ly tao laø khoa tröông maïnh meõ,
nhaân caùch hoùa vaø ñaëc bieät laø aån duï, tyû duï raát nhieàu (chaêm lo tu
döôõng taøi naêng thì noùi laø uoáng söông sa, aên hoa quí, khoaùc hoa thôm coû
laï leân mình cho theâm ñeïp theâm xinh; ñaøo taïo ngöôøi taøi gioûi cho ñaát
nöôùc thì noùi laø chaêm boùn vun xôùi hoa hueä, hoa lan; trung vôùi vua thì
noùi laø chung thuûy vôùi ngöôøi yeâu; traùch vua tröôùc troïng duïng sau
ruoàng boû thì noùi laø ngöôøi yeâu thay daï ñoåi loøng….). Baøi thô mang maøu
saéc laõng maïn raát roõ thoâng qua haøng loaït chi tieát thaàn thoaïi, truyeàn
thuyeát, nhaân vaät lòch söû, thaày boùi, maây, nuùi, soânghoa coû, thuù vaät…
ñaõ taïo neân moät baøi thô hoaøn chænh, traùng leä. Ñoïc Ly tao nhö böôùc vaøo
moät röøng hình aûnh nhöng khoâng röôøm raø maø lieân keát, nhaát quaùn chaïy
suoát baøi thô.
Ñaát
Sôû thònh haønh Vu giaùo, vì theá khoâng ngaïc nhieân khi Sôû töø mang maøu
saéc thaàn thoaïi saâu ñaäm, thôøi ñaïi Khuaát Nguyeân, ngöôøi Sôû vaãn coøn
chìm ñaém trong moät theá giôùi thaàn thoaïi + töôûng töôïng ly kyø + tình caûm
noàng chaùy.
-Hieám
coù baøi thô naøo xuùc ñoäng haøng bao theá heä ñoäc giaû nhö Ly tao, moãi chöõ laø
moät tieáng thôû daøi, moãi gioït nöôùc maét, ñoù laø nhöõng doøng thô gan
ruoät, chaân thaønh, tha thieát. Lyù Baïch noùi:
Khuaát Bình töø phuù huyeàn nhaät nguyeät.
Sôû vöông ñaøi taï khoâng sôn khaâu.
(thô
töø Khuaát Nguyeân vaãn saùng cuøng maët traêng, maët trôøi.
Coøn
laâu ñaøi cuûa vua Sôû ñaõ bieán thaønh goø hoang)
Khoâng
chæ ñoái laäp hai loaïi nhaân caùch maø coøn khaúng ñònh caùi tröôøng cöûu cuûa
vaên chöông ngheä thuaät khi noù ñaït ñeán chaân thieän myõ.
B.1.2.3.KEÁT
LUAÄN.
-Xeùt
veà ñòa vò, Khuaát Nguyeân laø nhaø chính trò, nhöng vôùi thaønh töïu saùng
taùc, oâng ñöôïc ñôøi sau thöøa nhaän laø baäc thaày thô ca. OÂng laø ngöôøi
môû ñaàu cho thô tröõ tình laõng maïn cuûa Trung Quoác. Ly tao trôû thaønh bieåu
töôïng cuûa thô ca (naøng Ly tao, Tao ñaøn…). Nhöõng thi nhaân ñôøi sau coù caù
tính vaø xuùc caûm maïnh meõ nhö Lyù Baïch ñeàu nhaän ñöôïc söï gôïi môû cuûa
Khuaát Nguyeân: khoaùng ñaït, traùng leä, khoâng gian môû roäng…
-Aûnh
höôûng cuûa oâng ñoái vôùi ñôøi sau khoâng phaûi chæ baèng thô maø coøn baèng
caû nhaân caùch, ñaïo lyù laøm ngöôøi. OÂng aûnh höôûng saâu saéc ñeán caùc
nhaø thô coå ñieån Vieät Nam (Nguyeãn Traõi, Nguyeãn Ñình Chieåu, Cao Baù
Quaùt…), ñaëc bieät laø Nguyeãn Du. Hai laàn ñi söù Trung Quoác, Nguyeãn Du
ñeàu vieáng Khuaát Nguyeân vaø laøm taát caû 5 baøi thô vònh Khuaát Nguyeân:
Baát thieäp Hoà Nam
An tri Töông thuûy thaâm,
Baát ñoäc Hoøai sa phuù
An thöùc Khuaát Nguyeân taâm
Khuaát Nguyeân taâm, Töông giang thuûy
Thieân thu, vaïn thu thanh kieán ñeå.
(Khoâng
ñi qua ñöôøng Hoà Nam
Laøm
sao bieát soâng Töông saâu
Khoâng
ñoïc baøi phuù Hoøai Sa,
Laøm
sao bieát ñöôïc taám loøng Khuaát Nguyeân
Loøng
daï Khuaát Nguyeân trong suoát nhö nöôùc soâng Töông
Ngaøn
vaïn naêm vaãn nhìn thaáy ñaùy)
-Naêm
1953 toaøn theá giôùi ñaõ kyû nieäm 2230 naêm sinh Khuaát Nguyeân. Nhaân daân
theá giôùi ñaõ xem taùc phaåm cuûa oâng nhö moät thaønh quaû chung cuûa nhaân
loaïi.
B.1.2.3.
VAÊN XUOÂI- TAÛN VAÊN THÔØI CHIEÁN QUOÁC.
( 1
tieát)
Veà thô
ca coù hai thaønh töïu lôùn laø Kinh thi vaø Sôû töø thì veà vaên
xuoâi cuõng coù söï phaùt trieån röïc rôõ. Boä phaän naøy ñöôïc chia thaønh hai
loaïi: Taûn vaên lòch söû vaø taûn vaên chö töû.
B.1.2.3.1.TAÛN
VAÊN LÒCH SÖÛ. (Vaên kyù söï)
Laø
caùc taùc phaåm ghi cheùp, trình baøy caùc söï kieän lòch söû song coù giaù trò
vaên chöông.
Cuoái
thôøi Xuaân Thu ñaàu thôøi Chieán Quoác môùi baét ñaàu coù ngöôøi thu thaäp,
chænh lyù, bieân soaïn nhöõng tröôùc taùc lòch söû. Boä ñaàu tieân laø Xuaân
Thu do Khoång Töû bieân soaïn, ghi cheùp caùc söï vieäc töø khoaûng
–722 ñeán –480, vaên phong ngaén goïn, suùc tích nhöng chæ laø nhöõng taùc
phaåm söû hoïc. Phaûi ñeán caùc boä Taû truyeän, Quoác ngöõ, Chieán quoác saùch…
môùi ñöôïc xem laø thaønh töïu vaên hoïc.
-Taû
truyeän: laø teân vieát taét cuûa Taû Thò Xuaân Thu truyeän ñöôïc
vieát theo bieân nieân, Quoác ngöõ vieát theo töøng nöôùc.
Do Taû Khaâu Minh ngöôøi nöôùc Loã döïa vaøo boä Xuaân Thu vaø moät soá
söû lieäu khaùc vieát ra, nhöõng söï kieän lòch söû trong gaàn 3 theá kyû ñöôïc
taùi hieän kheùo leùo vaø chaân thaät, ñoù laø nhöõng cuoäc chieán tranh phöùc
taïp vaø aùc lieät nhaèm tranh baù ñoà vöông vaø thoân tính laãn nhau cuûa boïn
vua chuùa caùc nöôùc chö haàu, taùc phaåm ít khi mieâu taû caûnh chieán tröôøng
maø chuù yù nhieàu hôn ñeán quaù trình chuaån bò cuõng nhö neâu haäu quaû cuûa
noù, ñaëc bieät laø chuù yù phaûn aùnh tính chaát chieán tranh vaø nhöõng noãi
ñau khoå cuûa daân chuùng.
Caùch
trình baøy söï vieäc raát kheùo, roõ raøng maø khoâng vuïn vaët, coâ ñoïng maø
uyeån chuyeån, ñaëc bieät haáp daãn laø mieâu taû nhöõng traän ñaùnh, qua ñoù
neâu baät tính caùch nhaân vaät: Traän Teà vaø Loã ôû Tröôøng Thöôïc (nhaân
vaät Taøo Ueá), Traän Sôû vaø Toáng ôû soâng Hoaønh (Töû Ngö), Traän Taàn vaø
Taán ôû Haøo Sôn (Kieån Thuùc)…
Taû
truyeän ñaït ñöôïc hieäu quaû “khoâng taû bieån lôùn maø nghe tieáng soùng,
khoâng veõ nuùi cao maø thaáy nhaáp nhoâ” (ví duï chæ qua tieáng khoùc tieãn
con cuûa Kieån Thuùc ta thaáy ñöôïc bao ñieàu: hình aûnh moät hieàn thaàn duõng
caûm, coù taàm nhìn xa troâng roäng, tính chaát phi nghóa cuûa cuoäc chieán do
Taàn phaùt ñoäng, tính quyeát lieät cuûa chieán tranh, söï thaát baïi thaûm
haïi taát yeáu cuûa Taàn…), ñaët cô sôû cho loaïi tieåu thuyeát nhö Tam
Quoác Chí dieãn nghóa ñôøi sau.
Taøo
Ueá luaän chieán ñöôïc daïy ôû baäc Sô trung (trung hoïc cô sôû)
vaø Traän
Haøo Sôn ñöôïc daïy ôû baäc Cao trung (phoå thoâng trung hoïc) cuûa
Trung Quoác -> nhieàu baøi hoïc sinh ñoäng veà chieán tranh boå ích maø Taû
truyeän truyeàn laïi cho haäu theá.
-Quoác
ngöõ: boä bieät söû ñaàu tieân cuûa Trung Quoác. Ghi cheùp nhöõng söï
kieän lòch söû quan troïng cuûa moät soá nöôùc thôøi Xuaân Thu. Ñaây laø coâng
trình cuûa moät soá ngöôøi keá tieáp nhau hoaøn thaønh vaøo thôøi Chieán Quoác.
Quoác ngöõ ít ghi söï vieäc maø ghi nhieàu nhöõng caâu noùi cuûa moät soá nhaân
vaät lòch söû. Nhieàu ñoaïn vaên khaù hay, coù yù nghóa giaùo duïc.
-Chieán
Quoác saùch: taùc giaû chöa bieát, ghi laïi nhöõng möu keá, saùch löôïc
ngoaïi giao, chính trò maø caùc bieän só neâu leân cho caùc vua chuùa ñöông
thôøi, khaúng ñònh vai troø keû só trong ñôøi soáng kinh teá xaõ hoäi cuoái
thôøi Ñoâng Chu.
Giaù
triï ngheä thuaät cuûa boä saùch theå hieän ôû vieäc khaéc hoïa tính caùch
nhaân vaät: Phuøng Noaõn (coøn ñoïc laø Phuøng Huyeân) trong thieân Phuøng
Noaõn laøm thöïc khaùch cuûa Maïnh Thöôøng Quaân, Toâ Taàn vôùi thuyeát hôïp
tung, lieân hoaønh… Tö Maõ Thieân veà sau chòu aûnh höôûng boä saùch naøy khi
xaây döïng moät soá nhaân vaät (Kinh Kha…); ôû loái vaên löu loaùt, phoùng
tuùng, uyeån chuyeån; vaän duïng nhöõng chuyeän nguï ngoân sinh ñoäng maø
ngöôøi Trung Quoác ai cuõng bieát nhö “ngao coø tranh nhau, ngö oâng ñaéc
lôïi”, “veõ raén theâm chaân”, “caùo möôïn oai hoå”, “maát deâ môùi söûa
chuoàng”…
B.1.2.3.2.TAÛN
VAÊN CHÖ TÖÛ. (vaên nghò luaän cuûa caùc trieát gia)
Coøn
goïi laø taûn vaên trieát hoïc. Sau Xuaân Thu, xaõ hoäi Trung Quoác coù nhieàu
bieán ñoåi lôùn do saûn xuaát phaùt trieån, do söï roái ren cuûa tình hình
chieán tranh… Nhieàu luoàng tö töôûng ñaïi bieåu cho lôïi ích cuûa nhieàu taàng
lôùp vaø giai caáp khaùc nhau xuaát hieän, ñaây laø thôøi kyø söû goïi laø
Baùch gia tranh minh (traêm nhaø ñua tieáng), vaø Baùch gia chö töû (moät caùch
goïi khoa tröông thöïc ra khoâng coù ñeán 100 nhaø), nhôø vaäy maø hoïc thuaät
phaùt trieån raát nhanh. Raát nhieàu tröoùc taùc theå hieän söï tu döôõng ngheä
thuaät khaù cao cuûa taùc giaû. Ñaùng chuù yù coù caùc boä Luaän ngöõ, Maïnh Töû, Maëc Töû,
Trang Töû, Tuaân Töû, Haøn Phi Töû…
-Luaän
ngöõ: Luaän ngöõ tuy khoâng phaûi laø moät boä saùch lôùn, nhöng laø
moät trong nhöõng boä saùch kinh ñieån cuûa Nho gia, thaùi ñoä veà cuoäc soáng,
quan nieäm veà tö töôûng maø noù theå hieän coù moät aûnh höôûng saâu roäng
trong lòch söû vaên hoùa vaø tö töôûng cuûa Trung Quoác. Saùch goàm 20 thieân,
vieát theo theå ngöõ luïc (vaên xuoâi thôøi coå, ngoân ngöõ noùi mieäng neân
ñôn giaûn, roõ raøng), ghi laïi nhöõng lôøi noùi vaø hoaït ñoäng cuûa Khoång
Töû cuøng moät soá hoïc troø cuûa oâng. Khoång Töû laø ngöôøi saùng laäp ra
ñaïo Nho. Tö töôûng cuûa oâng veà cô baûn laø baûo thuû (vì sinh ôû phöông
Baéc), uûng hoä lôïi ích cuûa taäp ñoaøn quí toäc thoáng trò, toân troïng ñaúng
caáp, maët khaùc coù ñieåm tieán boä ñoù laø: toân troïng hieàn taøi, ñöa ra
nhöõng chính saùch ñuùng ñaén veà giaùo duïc, ngheä thuaät.
-Maïnh
Töû: cuõng laø boä saùch kinh ñieån cuûa Nho gia, coù taát caû baûy
chöông, do Maïnh Kha laø hoïc troø cuûa Khoång Töû bieân soaïn. Phaùt huy
nhöõng noäi dung cuûa Nho gia coù caûi caùch chuùt ít cho hôïp thôøi. Trong
vaên xuoâi cuûa chö töû ñôøi Tieân Taàn, saùch Maïnh Töû vaø Trang
Töû mang tính vaên hoïc roõ neùt nhaát. Veà maët ngheä thuaät, coù giaù
trò hôn Luaän ngöõ vì söû duïng nhieàu nguï ngoân, tyû duï, vaên huøng
bieän, dí doûm, giaøu söùc thuyeát phuïc.
-Maëc
Töû: ghi laïi hoïc thuyeát cuûa Maëc Ñòch, ngöoøi saùng laäp ra phaùi
Maëc gia, caïnh tranh aûnh höôûng vôùi Nho gia ñöông thôøi. Xuaát thaân daân
ngheøo neân hoïc thuyeát cuûa oâng veà cô baûn ñaïi bieåu cho lôïi ích cuûa taàng
lôùp noâng daân, tieåu thuû coâng vaø thöong nhaân. Chuû tröông cuûa oâng laø
:kieâm aùi, tieát duïng, phi coâng… tieán boä nhöng chæ laø aûo töôûng trong
xaõ hoäi ñöông thôøi. Vaên chöông oâng moäc maïc, chaát phaùc, töï nhieân. OÂng
chuû tröông “thöôïng chaát” chöù khoâng :thöôïng vaên”, coát thöïc duïng,
khoâng caàn hoa myõ, vì theá ñoïc vaên oâng thaáy roõ raøng, lyù leõ chaët
cheõ, phaân minh, khôûi ñaàu cho loái vaên bieän luaän sau naøy.
-Trang
Töû: Trang Chu soaïn, soáng cuøng thôøi vôùi Maïnh Töû, tieáp thu tö
töôûng cuûa Laõo Töû, töùc laø veà maët trieát hoïc ñaõ nhìn thaáy moät soá qui
luaät trong töï nhieân theo thuyeát duy vaät nhöng thoâ sô. Veà chính trò thì
phuû nhaän hieän thöïc, muoán quay veà xaõ hoäi nguyeân thuûy. Boä saùch naøy laø
taùc phaåm trieát hoïc nhöng khoâng khoâ khan, naëng neà maø giaøu yù vò vaên
hoïc, ngoân ngöõ trong saùng töôi ñeïp, khoa tröông maïnh baïo, nguï ngoân saéc
saûo…Saùch Trang Töû chính laø boä saùch tieâu bieåu cho thaønh töïu cao nhaát
cuûa vaên xuoâi Tieân Taàn
(Tiếp theo)
> Bài viết được đăng 4/2/2014
0 nhận xét:
Đăng nhận xét